کبد یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن می‌باشد که وظیفه ای مهم و پیچیده در بدن برعهده دارد. عضوی که هر نوع اختلال در عملکرد آن، موجب مشکلات بسیار زیاد در بدن می‌شود. عوامل بسیاری مانند نوشدن بی‌رویه مشروبات الکلی یا ویروس‌های مختلف، امکان دارد موجب ایجاد بیماری هپاتیت بشوند. بیماری که باتوجه به‌درجه و نوع آن، درمان‌های متفاوتی دارد. برای آشنایی با بیماری هپاتیت و راه‌های درمان آن با مجله خبری توکامگ همراه باشید.
هپاتیت چست؟
هپاتیت (Hepatitis) بیماری التهاب کبد می‌باشد. این بیماری موجب بروز درد و تورم در داخل بافت کبد می‌شود. عوامل بسیاری برای این التهاب و بیماری هپاتیت وجود دارند که بر اساس آن، بیماری هپاتیت را در چند گروه قرارمی‌دهند. نوع A,B و C بر اثر ویروس هپاتیت انتقال می‌یابند و انواع دیگر بیماری هپاتیت بر اثر نوشیدن زیاد مشروبات الکلی ایجاد می‌شود که به آن هپاتیت غیر ویروسی می‌گویند. در این مقاله به بررسی تمامی انواع هپاتیت و دلایل ابتلا، درمان و نکات مربوط به آن اشاره خواهیم کرد.
آشنایی با انواع هپاتیت
التهاب کبد در 5 گروه A، B، C، D و E هپاتیت قرار می‌گیرند که هر یک توسط ویروس منتقل می‌شوند.
آشنایی با هپاتیت نوع A
این نوع از هپاتیت به‌وسیله ویروس هپاتیت Aیا همان HAV منتقل می‌شود. ابتلا به این ویروس، باعث تورم و درد کبد می‌شود. این نوع هپاتیت، خفیف‌ترین نوع این بیماری می‌باشد که از جمله بیماری‌های خطرناک محسوب نمی‌شود. هپاتیت A، بیماری مسری بوده که به‌راحتی از فرد بیمار به دیگران قابل انتقال می‌باشد.
راه‌های انتقال هپاتیت A
هپاتیت A از راه دهان یا مدفوع قابل انتقال است. این ویروس ابتدا با مواد غذایی یا آب به داخل روده وارد می‌شود و سپس در آنجا تکثیر می‌یابد. ویروس از طریق روده به داخل کبد رفته و در آنجا نیز مجدداً تکثیر می‌یابد و منجربه تورم کبد می‌شود. سپس این ویروس‌ها از راه کبد به کیسه صفرا رفته و از طریق ترشحات صفراوی، دوباره به روده بازمی‌گردند و به این ترتیب از بدن خارج می‌شوند. در این حالت آلودگی را با خود به محیط خارج از بدن انتقال می‌دهند. به راه‌های انتقال این ویروس را در زیر اشاره‌کرده‌ایم:
- مصرف آب آلوده
- مصرف غذای آلوده
- ارتباط با فرد آلوده.
- عدم رعایت بهداشت
- داشتن رابطه جنسی مقعدی یا دهانی
علائم هپاتیت A چیست؟
فرد مبتلا به هپاتیت A، نشانه‌هایی از خود بروز می‌دهد که به‌محض مشاهده آن‌ها باید به پزشک مراجعه کند و برای جلوگیری از انتقال آن، از دیگر اعضای خانواده و اطرافیان، فاصله بگیرد.
- استفراغ‌های ناگهانی و خیلی شدید
- حس گیجی و خواب‌آلودگی
- تحریک‌پذیری زیاد
- تغییررنگ پوست به زرد
- داشتن تب
- احساس درد در قسمت پایین شکم
- ادرار به رنگ تیره
- داشتن دردهای عضلانی
نکته مهمی که در مورد هپاتیت A این بیماری وجود دارد، این است که این بیماری در بسیاری از افراد به‌خصوص در کودکان، هیچ علامت و نشانه‌ای ندارد. به این دلیل بیمار به‌راحتی این ویروس را به دیگران انتقال می‌دهد بدون آنکه بداند ناقل بیماری است. اما به دلیل اینکه این نوع از هپاتیت، خطرناک نمی‌باشد، به‌تدریج فرد رو به بهبود می‌یابد.
درمان هپاتیت A
بیماری هپاتیت A بیماری خفیفی می‌باشد که نیازمند درمان خاصی نمی‌باشد. اما اگر بیمار به دلیل تب و استفراغ زیاد، آب بدنش کاهش یافته باشد، امکان دارد پزشک پیشنهاد کند بیمار برای مدت کوتاهی در بیمارستان بستری شود. معمولاً برای درمان این بیماری، موارد زیر توصیه می‌شوند:
- داشتن استراحت کافی
- داشتن رژیم غذایی سالم
- عدم مصرف الکل
روش‌های پیشگیری از هپاتیت A
برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت A، باید به موارد خاصی توجه کرد:
- شستن دست با آب گرم و صابون بعد از دستشویی
- شستن دست با آب گرم و صابون قبل و بعد از آشپزی
- شستن دقیق میوه و سبزیجات به‌خصوص اگر خام مصرف شوند.
- تزریق واکسن هپاتیت آ در دوران کودکی که تا ۲۰ سالگی فرد را از ابتلا به این بیماری حفظ کند.
آشنایی با بیماری هپاتیت B
این بیماری به‌وسیله ویروس هپاتیت Bیا همانHBV منتقل می‌شود. این نوع از بیماری هپاتیت، نسبت به هپاتیت A، شایع‌تر است. نتها تفاوت هپاتیت نوع Bبا هپاتیت نوعA این است که هپاتیت B فقط از راه رابطه جنسی انتقال می‌یابد. این نوع از هپاتیت به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد.
هپاتیت B حاد
هپاتیتB حاد، نوع کم‌خطر و ضعیف این بیماری می‌باشد. در این نوع بیماری، زمان ابتلا تا تکمیل دوره بهبودی، ۶ ماه طول می‌کشد. بعد از بهبودی نیز ویروس به صورت کامل بدن را ترک نمی‌کند. این نوع بیماری، به کبد آسیبی وارد نمی‌کند.
هپاتیت B مزمن
نوع مزمن هپاتیت B، بیماری شدید و خطرناک‌تری نسبت به نوع حاد آن می‌باشد. در این نوع بیماری، ویروس بیشتر از ۶ ماه در بدن مانده و در واقع سیستم ایمنی بدن قدرت مقابله با این ویروس را ندارد. نوع هپاتیتB مزمن خود به دو صورت ایجاد می‌شود:
هپاتیت B مزمن فعال
در این حالت، کبد ملتهب شده و به سلول‌های آن آسیب وارد می‌شود. مقدار زیاد ویروس‌ها و فعال بودن آن‌ها در بدن منجربه بروز علائم مختلف دربیمار می‌شود. در این شرایط بیمار نیاز به درمان پیدا می‌کند.
هپاتیت B مزمن غیرفعال
در این حالت ویروس در بدن فعال نمی‌باشد و بیشتر از ۶ ماه در بدن قرارمی‌گیرد. در این نوع از بیماری، ویروس به سلول‌های کبد آسیبی وارد نمی‌کند. بیمار مبتلا به این بیماری هیچ علامت ظاهری از خود نشان نمی‌دهد. امکان دارد حتی هپاتیتB مزمن غیرفعال تا پایان عمر فرد در بدن او حضور داشته باشد و ویروس همزیستی مسالمت آمیزی با بدن میزبان خود برقرارکند. به دلیل اینکه امکان دارد هپاتیتBمزمن غیرفعال به هپاتیتB مزمن فعال تبدیل شود، در صورتی که تست هپاتیت فرد مثبت شود، فرد بیمار باید درمان خود را آغاز کند.
راه‌های انتقال هپاتیت B
- داشتن رابطه جنسی
- انتقال از مادر مبتلا به نوزاد
- انتقال یافتن از طریق وسایل نوک‌تیز مانند سوزن سرنگ به‌ویژه در بیمارستان‌ها
پیشگیری از هپاتیت B
برای پیشگیری از بیماری هپاتیت B مهم‌ترین عامل، برقراری رابطه جنسی مطمئن می‌باشد. در کنار این عامل اصلی، موارد دیگری نیز وجود دارند:
- واکسینه کردن نوزادان
- واکسینه کردن مسافران بین‌المللی که از مناطق با سطح بالای پاندمی ویروس هپاتیت که به کشور سفر می‌کنند.
- جلوگیری از رفتارهای پرخطر جنسی
- رعایت بهداشت در تمام زمینه‌ها
درمان هپاتیت B
هپاتیت B، با کمک نمونه‌برداری از کبد یا با کمک دستگاه فیبرواسکن، قابل تشخیص می‌باشد. دستگاه فیبرو اسکن، میزان التهاب و درگیری سلول‌های کبد را نشان داده و از روش بیوپسی آسان‌تر می‌باشد. برای درمان هپاتیت B در کنار درمان دارویی، رژیم غذایی حاوی سبزیجات و بدون قند و چربی نیز ضروری است.
آشنایی با بیماری هپاتیت C
به هپاتیت C بیماری HCV نیز گفته می‌شود. هپاتیتC یکی از انواع شایع بیماری هپاتیت می‌باشد. در این بیماری، به دلیل وجود ویروس هپاتیت C در بدن، سیستم ایمنی بدن واکنش نشان داده که منجربه التهاب در کبد می‌شود. یکی از مشکلات ویروس هپاتیت C خاموش ماندن آن در داخل کبد است که به مرور زمان مرگ سلول‌های کبدی به همراه دارد. علاوه بر ازبین‌بردن سلول‌های کبدی، ویروس هپاتیت C در کبد زخم ایجاد می‌کند. به این زخم‌ها سیروز می‌گویند. بیمار بعد از این مرحله به بیماری سیروز کبدی مبتلا می‌شود. به‌این‌ترتیب، سلول‌های کبد به آرامی ازبین می‌روند و فرد با گذشت زمان درگیر سرطان کبد می‌شود.
علائم هپاتیت C
همانطور که گفته شد هپاتیت C بیماری خاموش و بدون علامت می‌باشد. معمولاً در بیشتر موارد، افراد به‌صورت تصادفی و در طی آزمایش خون، به وجود این بیماری در بدن خودپی می‌برند اما این بیماری گاهی نشانه‌ها و علائمی از خود نشان می‌دهد. از جمله این نشانه‌ها می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:
- داشتن درد مفاصل
- کاهش اشتها
- خستگی
- تیرگی رنگ ادرار
- کم شدن ناگهانی وزن
- ایجاد تورم در قسمت شکم و پا
- ایجاد خارش شدید در پوست
- داشتن دردهای شکمی به‌خصوص در قسمت راست شکم
- داشتن تب
- زردی چشم
- تغییر رنگ مدفوع
راه‌های انتقال هپاتیت C
این بیماری با ورود ویروس به داخل خون فرد، منتقل می‌شود. هپاتیتC برخلاف هپاتیت A، از طریق تماس با فرد آلوده، یا از طریق دهان و غذا انتقال نمی‌یابد. حتی انتقال این ویروس از طریق مادر به نوزاد هم خیلی کم مشاهده شده‌است. این ویروس از طریق راه‌های زیر به داخل خون منتقل می‌شود:
- برخورد با خون آلوده با هر روشی
- مصرف سوزن‌های مشترک در میان معتادان تزریقی
- انتقال خون آلوده به فرد
- از طریق عضو اهدایی آلوده به فرد
- داشتن روابط جنسی پرخطر
راه‌های پیشگیری از هپاتیت C
برای هپاتیت C مانند بسیاری از بیماری‌ها، واکسن وجود ندارد. به همین دلیل باید با وروش‌هایی از ورود این ویروس به بدن جلوگیری کرد.
- عدم استفاده از سرنگ مشترک
- مصرف ا دستکش‌های طبی برای کادر درمان در مراکز درمانی
- اطمینان از سلامت و تمیزی سوزن‌ها، در مراکز طب سوزنی و خال‌کوبی
- جلوگیری از روابط جنسی پرخطر
- به همراه داشتن لوازم شخصی در آرایشگاه‌ها و مراکز زیبایی
درمان هپاتیت نوع C
علائم این بیماری به سزعت بروز نمی‌کند. اما اگر فرد به‌صورت تصادفی از وجود این بیماری در بدنش اطلاع پیدا کند، پزشک برای بیمار بررسی ژنتیکی ویروس توصیه می‌کند. به جز آزمایش هپاتیت و آزمایش ژنتیک، پزشک به نمونه‌برداری از کبد نیاز دارد تا میزان پیشرفت بیماری را تشخیص دهد.
آشنایی با دارو درمانی بیماری هپاتیت
اولین گزینه درمان، استفاده از داروهای ضدویروسی می‌باشد. در این روش، با عوارض جانبی کمتر، نتایج بهتری بدست می‌آید. دارودرمانی را در مواردی تجویز می‌کنند که ویروس هپاتیت C، آسیب چندان زیادی به کبد نزده باشد.
پیوند کبد در درمان هپاتیت
در صورتی که به کبد و سلول‌های کبدی آسیب زیادی وارد شده‌باشد تنها راه درمان پیوند کبد است. یعنی پزشک، کبد بیمار را با یک کبد سالم تعویض می‌کند. اما مشکلی که وجود دارد این است که با پیوند و جایگزینی کبد، امکان دارد باز هم بیماری از بین نرود و احتمال عود مجدد آن وجود دارد. در این شرایط، پزشک داروهای ضدویروسی نیز تجویز می‌کند.
مشکلات روحی بعد از هپاتیت C
یکی از عوارض رایج بیماری هپاتیت C، مشکلات روحی می‌باشد که بسیاری از بیماران به آن دچار می‌شوند. در بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت C، بیمار غم و ناامیدی زیادی احساس می‌کند. در کنار این عارضه، فرد احساس گناه و بی‌ارزشی خواهدکرد. عدم تمایل به روابط جنسی و دوری از انسان‌ها نیز از دیگر مواردی می‌باشد که این بیماران با آن مواجه خواهند‌شد. در کنار درمان جسمی، پزشک باید برای درمان روحی بیماران مبتلا به هپاتیتC نیز، راه حل داشته باشد.
آشنایی با بیماری هپاتیت D
این بیماری که بسیار نادر می‌باشد و زمانی ایجاد می‌شود که فرد به هپاتیت B مبتلا باشد. درواقع فرد بدون ابتلا به هپاتیت B امکان ابتلا به هپاتیتD یا دلتا هپاتیت ندارد. در حال حاضر تنها 5 درصد از افرادی که به HBV دچار‌اند به هپاتیت D مبتلا هستند.
راه‌های انتقال هپاتیتD
مهم‌ترین علت ابتلا به هپاتیت D تماس با خون یا سایر مایعات بدن فرد آلوده به ویروس می‌باشد. با این حال این بیماری تنها در افرادی بروز می‌کند که درگیر هپاتیت B باشند. درواقع ویروس هپاتیتD برای بقای خود به سویه B نیازمنداست. امکان دارد هردو نوع این هپاتیت‌ها به صورت هم‌زمان فرد را درگیرکنند. در برخی افراد نیز امکان دارد فرد ابتدا به هپاتیتBدچارشود و سپس هپاتیت D فرد را درگیرکند. این بیماری از راه عطسه، سرفه، نوشیدن آب یا خوردن غذای فرد آلوده، در آغوش گرفتن فرد بیمار، دست دادن با او و حتی استفاده از قاشق و چنگال قابل انتقال نمی‌باشد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل انتقال هپاتیت D اشاره کرده‌ایم:
- برخورد با خون آلوده با هر روشی
- مصرف سوزن‌های مشترک در میان معتادان تزریقی
- انتقال خون آلوده به فرد
- از طریق عضو اهدایی آلوده به فرد
- داشتن روابط جنسی پرخطر
- ابتلا به بیماری هپاتیتB
آشنایی با بیماری هپاتیت E
این نوع بیماری نیز بر اثر مصرف مواد غذایی آلوده به ویروس انتقال می‌یابد. انتقال این بیماری نیز از طریق دهان و مدفوع می‌باشد. برای هپاتیت E درمان خاصی وجود ندارد. این بیماری خطرناک نبوده و باگذشت زمان با استراحت و تغذیه مناسب، برطرف می‌شود. در این نوع از هپاتیت بامشاهده علائم بیماری در زنان باردار، باید بیمار تحت مراقبت پزشکی قراربگیرد تا از مشکلات احتمالی پیشگیری به عمل آید.
آشنایی با بیماری هپاتیت الکلی
همانطور که از نام این بیماری مشخص می‌باشد، این نوع از بیماری بر اثر مصرف بیش‌از حد مشروبات الکلی ایجاد‌می‌شود. الکل با گذشت زمان به بافت کبد آسیب وارد کرده و با تخریب سلول‌ها، باعث نارسایی کبد و سیروز کبدی خواهد شد.
آشنایی با بیماری هپاتیت خودایمنی
این نوع از بیماری، زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن، به هر دلیلی، کبد را عضوی مضر برای خود شناسایی کرده و آن را مورد حمله قرار می‌دهد. آمار ایجاد این بیماری در زنان بیشتر از مردان می‌باشد. برای درمان این بیماری، پزشک داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن را تجویز می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در بسیاری از انواع این بیماری، ویروس بدون علامت در بدن بیمار زندگی می‌کند و با گذشت زمان، یا از بین می‌رود و یا به بافت‌های کبد آسیب واردمی‌کند. از این روی، پزشکان برای افرادی که در معرض این بیماری قرار دارند، چکاپ‌های سالیانه انجام می‌دهند. اما درصورتی که فرد علائم خاص این بیماری را بروز دهد باید برای درمان به پزشک متخصص عفونی رجوع کند. این علائم عبارت‌اند:
- روشن شدن رنگ مدفوع
- تیره شدن رنگ ادرار
- داشتن دردهای شکمی شدید
- زرد رنگ شدن پوست
- بی اشتهایی و کاهش وزن شدید بدون دلیل
- داشتن علائمی مشابه آنفولانزا
سخن پایانی
بسیاری از علائمی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، ممکن است دلیلی بر وجود بیماری دیگری باشند. در صورت مشاهده هرکدام از این علائم حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک علاوه‌بر بررسی تمامی علائم، با آزمایش خون، به وجود این ویروس در بدن پی‌خواهد برد و با تعیین نوع بیماری، درمان مناسب را تجویز خواهدکرد.
