زرتشت دین ایرانی و یکی از کهن‌ترین آیین‌های سازمان‌یافته در جهان می‌باشد. که براساس آموزه‌های پیامبر ایرانی‌زبان کیهان شناسی دوگانه خیر و شر در چارچوب هستی شناسی توحید و آخرت‌شناسی که پیروزی نهایی را از شر به نیکی پیش بینی کرده، استوار هستند. در ادامه این مطلب از مجله خبری توکامگ به آیین ها و آداب دین زرتشتیان اشاره کرده‌ایم همراه ما باشید.
آیین ها و اصول دین زرتشتیان چیست؟
همانند تمامی دین‌ها، دین زرتشت نیز دارای آیین ها و اصول خاصی می‌باشد. در ادامه به 9 تا از آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
1.باور به یكتایی خدا
خدای اهورا (هستی بخش) و مزدا (دانای بزرگ) در حقیقت دارای دو صفت جدایی ناپذیر بزرگی و دانایی هستند. خداوند خالق همه چیزها بوده و در همه جا و در همه چیز نمایان است. همه آفریده‌های او نیك و لازم و ملزوم یكدیگر می‌باشند. خدایی كه در نماز صد و یك نام درباره صفات او بیان شده برهمه چیز آگاه، بر همه كار توانا و بی نیاز و…خواهد بود.
2.باور به پیامبری اشوزرتشت
از دیگر آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان می‌توان به باور به پیامبری اشوز زرتشت اشاره‌کرد. اشوز زرتشت بعد از آن که نسبت به باورهای پیشینیان خود به شک و تردید افتاد، از طرف اهورامزدا در كوه اشیدرنه به عنوان نخستین پیام آور انتخاب شد. وی درباره مفاهمی همانند توحید و نبوت و معاد صحبت می‌کرد و پیام خود را مانتره (برانگزینده اندیشه) نامید.
او دین (دئنا) را وجدان می‌دانست. اشوززرتشت در ابتدا باورهای خود را با مردمانش در میان گذاشت اما با گذشت زمان دین او به نقاط دیگری گسترش یافت. به پیروان اشوززرتشت مزده‌یسنان یا مزداپرستان و بعدها بهدین و زرتشتیان گفته شده‌است.
3.اعتقاد به جهان واپسین (جهان مینوی) و روح
در آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان به وجود بهشت که به آن گروسمان (خانه راستی) نیز می‌گویند و همچنین به وجود دوزخ (خانه دروغ) باوردارند.
4.باور به اشا (راستی)
اولین فردی که به وجود قوانین هستی (اشا) پی‌برد و درباره حکمرانی قانون اشا در جهان هستی (گیتی و مینو) سخن به میان آورد اشوزرتشت می‌باشد. او باور دارد انسان می‌تواند با خرد خود به قوانین طبیعت (اشا) آگاه شود و آن را در راستای اعمال مثبت و یا منفی استفاده کند. بر طبق بیانات اشوزرتشت انسان زمانی که به درستی قوانین اشا را بیاموزد و آن‌ها را سرلوحه اعمال خود قرار دهد، در زندگی خود خوشبخت خواهد شد.
5.اعتقاد به گوهر آدمی و آدمیت در آیین ها و آداب دین زرتشتیان
باتوجه به بیانات اشوزرتشت، انسان‌ها فارغ از جنس، نژاد و مذهبشان صاحب وجدان(دئنا) هستند. در واقع او اعتقاد دارد انسان‌ها در مقایسه با سایر موجودات از جسم، جان، روح و فروهر برتر و بالاتری برخوردار می‌باشند. در حقیقت انسان‌ها به دلیل قدرت تشخیص نیک از بد و انتخاب راه و مسیر خود، حق انتخاب و آزادی کامل داشته و سرنوشت خود را می‌سازند.
بر طبق بیانات اشوزرتشت تمامی انسان‌ها دارای حقوق برابر و یک «من» هستند. آن‌ها می‌توانند با توجه به تمایلات خود این “من” را به بهترین شخصیت (سپنته من) یا بدترین شخصیت (انگره من) تغییر بدهند. او به پیروان آیین و آداب دین زرتشتیان می‌آموزد که وظیفه آن‌ها پیروی از (سپنته من) می‌باشد و باید با تمام نیروهای اهریمنی یا (انگره من) مقابه کنند.
6.باور به هفت پایه کمال در آیین ها و آداب دین زرتشتیان
براساس بیانات اشوزرتشت، اهورامزدا از شش فروزه، و هومن برخوردارمی‌باشد:
- منش نیك «یا اندیشه و گفتار و کردارنیک»
- اردیبهشت (راستی)
- شهریور (تسلط برنفس)
- سپندارمزد (دانش اندوزی و پویایی)
- خرداد (رسایی خواهی و کمال‌جویی)
- اَمرداد (بی‌مرگی و جاودانگی)
او می‌آموزد که هرانسان قادر است با تمرین و تلاش به طور کامل این شش فروزه اهورایی فرابگیرد. در پایه هفتم کمال خود را جزیی از خدا دانسته و با او یکی خواهد شد. در دورهای بعدی این باور به صورت هفت شهر عشق یا هفت خوان رستم و نمادهای گوناگون دیگر در فرهنگ و عرفان ایرانی حفظ شده‌است.
7.باور به نیکوکاری و دستگیری از نیازمندان در آیین ها و آداب دین زرتشتیان
زرتشت دین دوری از جنگ و دین آشتی‌دهی می‌باشد. در این دین فردی که موجب خوشبتی دیگران شود، خوشبخت است. باتوجه به آیین‌ها در دین زرتشت هر فرد در هر مقام مادی و معنوی باید به دیگران کمک کند. بر اساس آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان گذشت و فداکاری(خویتوَدس)، کمک به نیازمندان به صورت وقف و گُهنبار، جشنخوانیها و بخشش (میزد) و غیره…به روش بسیار آبرومند به اجرا درمی‌آید.
8.اعتقاد به چهار آخشیج و سپنتایی بودن (مقدس بودن) در آیین ها و آداب دین زرتشتیان
در دین زرتشت آب و باد و خاک و آتش سپنتا می‌باشد بنابراین یک زرتشتی وظیفه دارد تا حد امکان به پاکیزگی محیط زیست خود کمک کند.
9.باور به فرشکرد بودن در آیین ها و آداب دین زرتشتیان
باتوجه به بیانات گاتها، پیروان دین زرتشت درتلاش هستند تا جهان را به سوی پیشرفت و آبادانی سوق بدهند. آن‌ها با تمام قدرت به دنبال زنده نگه‌داشتن اندیشه و گفتار و کردار و آبادانی جهان فرشکرد(تازه کننده جهان) می‌باشند. هر زرتشتی باید تلاش کند که نور بر تاریکی و دانش بر جهل پیروز شود. در واقع یکی از مهم‌ترین آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان مثبت نگری و یافتن روش‌های جدید در زندگی (فرشکرد) است.
سه اصل دین زرتشت
سه اصل مهم در دین زرتشتیان گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک می‌باشند که این سه اصل همانند سایر ادیان متفاوت است.
آیین ها و آداب دین زرتشتیان
در ادامه مطلب آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان به 4 تا از رسومات و آیین‌های دین زرتشتیان اشاره کرده‌ایم:
1.سدرهپوشی
در نگارههایی که توسط اشوزرتشت رسم شده، در دست این پیامبر عصایی 9(نه) بند وجود دارد. در دین زرتشتیان هم، هر زمان که یک فرزند به دین به سن تکلیف برسد در یک مراسم ویژه که به سدرهپوشی معروف است، آن فرزند در مقابل موبد زوت و همه فامیل و آشنایان با آزادی کامل پیمان وفاداری خود با اصول و فروع دین اشوزرتشت را بیان می‌کند و در این مراسم پوشش ساده و سفیدرنگ سدره هم مانند عصای اشوزرتشت دارای 9(نه) بند می‌باشد.
2.گاهنبار
در آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان برای درگذشتگان نوعی خیرات با نام گاهنبار وجود دارد. در این مراسم، موبدان زرتشتی، آجیل خشک و هفت میوه را با خواندن اوستا مقدس کرده، سپس آن را در میان مردم بخش می‌کنند. مقداری از آن را درون آب می‌ریزند و بر روی سفره هفت سین قرارمی‌دهند.
3.جشن سده
جشن سده یکی از اعیاد بزرگ زرتشتیان می‌باشد. این جشن در شامگاه دهمین روز از بهمن ماه به اجرا در می‌آید. سده، به نام جشن همبستگی زرتشتیان نیز معروف است. در این جشن آتشی بزرگ از هیزم‌هایی که با همکاری گروهی، جمع شده روشن می‌کنند. سده برای زرتشتیان معانی مختلفی دارد. برخی جشن سده را به عنوان جمع شب‌ها و روزهای مانده تا نوروز بیان می‌کنند. به آتش افروزی سده هیرومبا گفته می‌شود.
4.پنجه
در مراسم پنجه کارهایی همانند پختن غذاهای مختلف و آب پاشیدن به دیوار خانه‌ها انجام می‌شود. باتوجه به عقیده زرتشتیان از 10 روز قبل از عید نوروز مراسم پنجه کوچک آغاز شده و سپس خانه را برای عید نوروز آماده‌می‌کنند. در 5 روز باقی مانده به عید و شروع پنجه کوچک مراسم گاهنبار به اجرا درمی‌آید.
آیین ها و آداب دفن مردگان در دین زرتشتیان
در آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان آتش و آب و خاک مقدس می‌باشند. دفن جسد در خاک آن را آلوده می‌کند. غرق جسد در آب آن را ناپاک کرده و اگر در آتش سوزانده‌شود موجب آلودگی این فروغ آسمانی می‌شود و گناه بزرگی را به همراه دارد. به عقیده‌ی پیروان مزدیسنا باید جسد در دسترس مرغان و جانوران لاشه‌خور قرارگیرد. در روش دیگرجسد بالای برج‌های خاموشی در معرض نابودی گذاشته‌‌می‌شود. برای مشاهده فیلم آیین دفن مردگان در دین زرتشتیان کلیک کنید.
آیین ازدواج در دین زرتشتیان
در مورد ازدواج در دین زرتشت حرف‌های متناقصی را بیان کرده‌اند. برخی معتقد هستند که در این دین ازدواج میان خویشاوندان مرسوم بوده‌است. اما در گاتها، هات 53، زرتشت دخترش پروچیستا در ازدواج او با جاماسپ وزیر دوران کی‌گشتاسب نصیحت می‌کند. در واقع زرتشت نه درباره خود و نه درباره فرزندان و پیروانش چنین دستوری را بیان نکرده‌است.
آیین ها و آداب نماز در دین زرتشتیان
در دین زرتشت نماز برای برقراری ارتباط با اهورامزدا و شکر و سپاسگزاری از نعمت های بی پایان او می‌باشد. هر زرتشتی باید روزانه پنـج بار با اهورامزدا راز و نیاز کرده تا علاوه بر قدرشناسی به خدا نزدیکتر شود و به بخشش و نیک‌اندیشی برسد. امروزه نمازهای پنجگانه عموما به وسیله موبدان به اجرا درمی‌آید و اکثر زرتشتیان فقط دعاهای صبحگاه و شامگاه را اجرا می‌کنند.
نمازهای پنجگانه با بیان این عبارت شروع می‌گردند: «خشن‌اتره، اهورامزدا» یعنی اهورا مزدا را خشنود می‌گردانم. و آنگاه ادامه می‌دهند: «ایمان دارم به کیش مزدا پرستی که آورده‌ی زرتشت می‌باشد. پیرو آموزه‌های اهورایی بوده که از دروغ و دوگانه پرستی به دور است». در دین زرتشت برای نماز آتش روشن می‌کنند. سپس دست‌ها به سمت آسمان بالا رفته و سر باید به احترام تعظیم الهی خم گردد. در ادامه با چرخیدن به دور اهورا مزدا سرودها و شعرهایی با صدای رسا و زیبا خوانده می‌شوند.
معجزات زرتشت
باتوجه به روایت‌های دین زرتشتیان، زرتشت برخلاف سایر نوزادان در بدو تولد خود شروع به خنده کرده است. از سایر معجزات زرتشت را افروختن آتش بدون چوب و سندل و کاشت درخت سرو غول پیکر در کشمر با فروبردن عصا در زمین عنوان کرده‌اند. البته براساس اعتقاد زرتشتیان، گاتاها نیز معجزه زرتشت می‌باشد.
ازدواج خواهر و برادر در دین زرتشتیان صحت دارد؟
همانطور که در قمست بالاتر هم بیان کردیم، در بیشتر کتاب‌ها ازدواج با محارم (یعنی خواهر، مادر و دختر) را به زرتشتیان نسبت داده‌اند و این عمل به نام ارکان آیین زرتشت رواج داشته است. در تاریخ نیز شواهدی مبنی بر ازدواج برخی پادشاهان و بزرگان زرتشتی با محارم خود وجود دارد. البته بسیاری از منابع چنین سخنانی را برای دین زرتشت رد می‌کنند و معتقد هستند که ازدواج خواهر و برادر در آیین‌ها و آداب دین زرتشتیان مرسوم نبوده‌است.
سخن پایانی
در این مقاله سعی شد تا شما با آیین ها و آداب دین زرتشتیان بیشتر آشنا شوید. زرتشت پیامبر ایران باستان، با وازدن خدایان و باورهای پیشینیان خود در ترویج یکتاپرستی نقش داشته‌است. دین زرتشت آیین و رسوم خاص و 9 اصل مهم دارد که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم.
بیشتر بخوانید:
