یکی از مشکلات شایعی که از بین هر 10 زن باردار، یک نفر به آن دچار می‌شود، افسردگی بارداری است. این اتفاق دوران حاملگی را به یکی از سخت‌ترین زمان‌ها برای مادر و جنین تبدیل می‌کند. هورمون‌ها عامل اصلی بروز افسردگی در این زمان حساس هستند که بهتر در این بخش از توکامگ، بدانید که افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ آیا راه‌حلی برای آن وجود دارد؟!
افسردگی بارداری (Perinatal Depression) چیست؟
حاملگی از دوره‌های استرس‌زا و پرفشار برای اکثر زنان به حساب می‌آید که دوران سختی را برای مادران رقم می‌زند. از آنجایی که یک مادر باردار باید از زمانی که جنین را در دل دارد، لذت برده و شاد و خوشحال باشد، تحمل افسردگی بارداری (Perinatal Depression) برای آن‌ها سخت و طاقت‌فرساست.
افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ در واقع، زنان در این بازده زمانی دچار تغییرات مغز، تغییرات هورمونی و خلق‌وخو می‌شوند. این تغییرات همه جنبه‌های زندگی را تحت‌تاثیر قرار داده و بدون درمان برطرف نخواهد شد. به همین دلیل مادران باید این اتفاق را جدی بگیرند.
فرقی نمی‌کند که باردار بوده یا نباشید. در هر صورت، سلامت عاطفی به اندازه سلامت جسمانی از اهمیت زیادی در کیفیت زندگی بهره‌مند است. مادران باردار باید بدانند عدم‌توجه به درمان افسردگی، به توانایی آن‌ها در مراقبت صحیح از جنین و خودشان تاثیر منفی می‌گذارد.
بنابراین هر مادر بارداری می‌تواند در عین حال نگران سلامتی جنین بوده، اما به احساسات و حالات روحی خودش توجه نداشته باشد. پس نمی‌توان اهمیت تاثیر منفی افسردگی را در سلامت و رشد جنین نادیده گرفت.
به صورت کلی، بارداری دوران پرچالشی بوده که زنان با تغییر هورمون‌ها و فعل‌وانفعالات مغز روبرو می‌شوند. سپس با رشد روزانه جنین فشار به روی ارگان‌های مغز و بدن بیشتر خواهد شد و اختلالات افسردگی پررنگ‌تر به چشم می‌آیند.
براساس گزارشات به دست آمده، تقریبا نیمی از زنان بارداری که به افسردگی دچار هستند، با تصور اینکه این تغییرات هورمونی و خلق‌وخو طبیعی بوده، به سراغ درمان نمی‌روند. در صورتی که این اشتباه است و عدم‌اهمیت به درمان باعث پیشرفت افسردگی خواهد شد. البته که نمی‌توان ارتباط چاقی با اعتمادبه‌نفس و افسردگی در بارداری را نادیده گرفت.
علائم افسردگی بارداری چیست؟
افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ این عارضه در زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی با چالش‌های زیادی همراه است. فشار جسمانی و تغییرات در حال وقوع در بدن، باعث بروز علائم افسردگی می‌شوند. از شایع‌ترین نشانه‌های افسردگی، عدم‌رضایت از تغییرات ظاهری در بدن و چهره می‌باشند.
مادران باردار تصور می‌کنند که در این دوران با اضافه وزن و تغییراتی که در چهره‌شان ایجاد شده، جذابیتی ندارند. در صورتی که اینطور نیست و این تغییرات بعد از زایمان قطعا با مراقبت‌های لازم از بین می‌روند. این دسته از زنان دائما از جمع خانواده و دوستان کناره‌گیری کرده و احساس شادی ندارند.
با وجود علائم افسردگی در زنان باردار، اگر تصور می‌کنید به آن دچار هستید، بهتر با پزشک خود مشورت کنید. چرا که او به صورت قطعی به درمان افسردگی شما کمک خواهد کرد.
- احساس ناامیدی، گناه و حس بی‌ارزش بودن
- عدم‌توانایی و بی‌علاقگی به انجام کارهای روزمره
- احساس غم و اندوه همیشگی
- داشتن افکار منفی
- وسواس بیش از حد
- پرخوری یا کم‌خوری
- کم‌خوابی یا خواب زیاد
- دائم در فکر خودکشی بودن
- احساس خوشحالی نداشتن نسبت به تفریحات و سرگرمی‌ها
- گریه زیاد و پریشانی
- سردرد، تنگی‌نفس، تپش قلب و احساس خفگی و کلافگی
- عدم‌اعتمادبه‌نفس
- احساس تنبلی مفرط
- بی‌توجهی به ظاهر
- احساس ترس غیرقابل کنترل
- نگرانی بیش از حد نسبت به مسائل ساده
- ناتوانی در مدیریت زندگی و حل مسائل پیش پا افتاده
- حواس‌پرتی و گوشه‌گیری
- کناره‌گیری از جمع خانواده و دوستان
دلیل افسردگی زنان در بارداری چیست؟
افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ دلیل بروز افسردگی در دوره‌های زمانی حاملگی می‌تواند متفاوت باشد که در این بخش به آن‌ها توضیح می‌دهیم:
افسردگی در سه ماهه اول بارداری
سه ماه اول حاملگی برای مادرانی که بارداری اول را تجربه می‌کنند، بسیار سخت و پراسترس می‌باشد. این دوران بسیار پرفشار و چالش‌برانگیز بوده که شدت آن در کسانی که بارداری ناخواسته داشته‌اند بیشتر است. البته که انواع روش‌های جلوگیری از بارداری وجود دارند. شروع ترشح هورمون‌ها برای مادران سخت و آن‌ها را از لحاظ روحی و بدنی تحت‌فشار می‌گذارد.
هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی، هورمون استروژن و پروژسترون در سه ماهه اول در بیشترین حالت ترشح می‌کنند. این هورمون‌ها هر چه مقدار که بیشتر باشند، برای سلامت مادر و جنین نیز بهتر هستند. اما در مقابل، زنان باردار را از نظر روحی اذیت کرده و تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
ترشح این هورمون‌ها در سه ماهه اول، باعث تشدید ویار در مادران باردار، احساس خستگی، ناامیدی، پوچی و غم و ناراحتی می‌شوند. معمولا زنان باردار در سه ماهه اول از آینده ترس داشته و قادر به کنترل امور نیستند. اعصاب آن‌ها به صورت کل به هم ریخته و در معرض خط قرمز قرار می‌گیرند.
افسردگی در سه ماهه دوم بارداری
سه ماهه دوم حاملگی، افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ در این دوران سخت از بارداری، معمولا ترشح هورمون‌های گنادوتروپین جفتی انسانی کاهش یافته یا از بین می‌روند. این زمان مادر احساس بهتری به دست آورده و ویار ندارد.
از آنجایی که خطر سقط جنین در سه ماهه دوم از بین می‌رود، این دوران برای مادران باردار قابل‌تحمل‌تر خواهد بود. مشخص شدن جنسیت بچه که چندان اهمیتی ندارد، از دیگر دلایل افسردگی به حساب می‌آید. چرا که برخی از مادران تحت فشار والدین یا همسرشان دوست دارند بچه دختر یا پسر باشد.
معمولا بین هفته‌های 15 تا 17 بارداری، پزشک متخصص زنان و زایمان آزمایشاتی را برای مادر و جنین می‌نویسد. انجام این آزمایشان دوران پرتنش و استرس‌زای دیگر برای مادران هستند که باعث تشدید افسردگی می‌شوند.
این دوران ارتباط مادر باردار با همسر کمرنگ شده و مردان معمولا از زنان خود فاصله می‌گیرند. این اتفاق باعث تشدید افسردگی در زنان باردار می‌شود، چرا که آن‌ها تصور می‌کنند رابطه‌شان با همسرشان به هم خورده است. در صورتی که بهتر بدانید رابطه جنسی در دوران بارداری مخصوص سه ماهه دوم مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
افسردگی در سه ماهه سوم بارداری
در این دوران از بارداری، زمان زیادی تا زایمان باقی نمانده است. در سه ماهه سوم معمولا زنان از نظر ظاهری و خلق‌وخو با تغییرات زیادی روبرو شده‌اند که افسردگی علائم آن را تشدید خواهد کرد. خستگی، سوزش معده، پرخوری، وزن زیاد و اختلال در خواب باعث سخت‌تر شدن دوران حاملگی می‌شوند.
ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در این دوران به بیشترین مقدار خود رسیده و خلق‌وخوی مادر را به شدت تحت‌تاثیر می‌گذارد. مادران باردار در این دوران ممکن پرخاشگر یا عصبی بوده و دائما گریه کنند. درک متقابل و انتقال حس ارزشمند بودن در این زمان برای زنان از اهمیت زیادی بهره‌مند است.
چه افرادی مستعد ابتلا به افسردگی بارداری هستند؟
برخی از عوامل هستند که ریسک ابتلا به افسردگی بارداری را در زنان بیشتر می‌کنند. این فاکتورها به صورت زیر می‌باشند:
- افراد تحت درمان ناباروری
- سابقه سقط جنین
- عدم‌توانایی در ارتباط با دیگران
- ایجاد حوادث استرس‌زا در بارداری
- مشکلات خانوادگی
- سابقه افسردگی در خانواده
- سابقه سواستفاده جنسی، کلامی یا روانی
- خیانت همسر
- عدم‌توجه و درک متقابل همسر
- درگیر بیماری خاص بودن
اگر شما نیز به عنوان یک زن باردار این شرایط را داشته و یا در آن دچار هستید، بهتر با پزشک خود مشورت کنید. چرا که پزشک متخصص به شما در بهبود افسردگی بارداری کمک زیادی خواهد کرد.
تاثیر افسردگی در جنین
افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ افرادی که زندگی پرچالش داشته باشند، معمولا بیشتر مستعد افسردگی بارداری هستند. از آنجایی که انجام مراقبت‌های لازم، بررسی‌های ماهانه و چکاپ نقش مهمی در مراقبت از جنین دارند، یک مادر افسرده قادر به مراقبت از خود و کودکش نخواهد بود.
تحقیقات نشان داده افسردگی درمان‌نشده در بارداری احتمال زایمان زودرس و یا فرزند با وزن پایین را برای مادران ایجاد می‌کند. در عین حال، افسردگی به شما اجازه لذت بردن از تولد فرزند و برقراری ارتباط شیرین اولیه با او را نمی‌دهد.
به صورت کلی، افسردگی بارداری روح و جسم زنان را تحت‌تاثیر قرار داده که یک تهدید برای سلامت جنین به حساب می‌آید. از جمله تاثیرگذارترین اثرات افسردگی به روی جنین عبارتند از:
- افزایش خطر سقط در ماه‌های ابتدایی به دلیل به حداکثر رسیدن کورتیزول
- رشد کم و وزن پایین جنین
- تولد نوزاد نارس
- زایمان زودرس
- تحرک کمتر جنین، حتی بعد از تولد
- نرسیدن مواد مغذی لازم به جنین به دلیل تغذیه نادرست مادر
- عدم‌دریافت ویتامین‌های لازم به جنین
- واکنش شدید نوزاد به استرس
- تاثیرات منفی در هوش نوزاد
- عدم‌ارتباط صحیج نوزاد با مادر بعد از تولد
- اختلال در خواب
- بروز دیابت در بارداری
شیوع افسردگی بعد از بارداری
اغلب مادرانی که در زمان بارداری با علائم افسردگی دچار بوده و آن را بدون درمان رها کرده‌اند، این علائم را بعد از زایمان نیز احساس می‌کنند. نشانه‌های افسردگی در بارداری و پس از آن یکسان بوده و با تغییرات هورمونی، عوامل محیطی سخت و پرتنش همراه هستند.
افسردگی بعد از تولد نوزاد تا چند ماه بعد از زایمان بیشتر شده و در صورت عدم‌درمان روز به روز تشدید پیدا می‌کند. با این وجود با مراجعه به یک درمانگر متخصص می‌توانید به افسردگی پایان داده و زندگی خوبی را آغاز نمایید.
کمک به زنان برای رهایی آسان‌تر از افسردگی چه در بارداری و چه پس از آن، از اهمیت زیادی نزد مردان بهره‌مند است. آقایان با درک متقابل، احساس همدردی، انتقال حس ارزشمند بودن و افزایش اعتمادبه‌نفس در همسرانشان می‌توانند به روند درمان سرعت ببخشند.
روش‌های پیشگیری از افسردگی در بارداری
شاید تصور کنید که افسردگی، برای تمام زنان باردار اتفاق می‌افتد. در صورتی که اینطور نیست و روش‌های زیادی وجود دارند که به شما در داشتن یک بارداری سالم و به دور از احساسات منفی کمک می‌کنند. تغذیه سالم از اهمیت زیادی بهره‌مند است. در این زمان باید با خواص شگفت‌انگیز تخم‌مرغ عسلی آشنا شده و تاثیر آن را در سلامت جنین جدی بگیرید.
رژیم درمانی مناسب در بارداری به شما در داشتن سلامت و روان کمک زیادی می‌کند. همچنین نباید اهمیت طب سنتی و تاثیر آن در زندگی روزمره در بارداری را نادیده بگیرید. از جمله روش‌های پیشگیری از افسردگی در دوران بارداری عبارتند از:
- سعی کنید با مشکلات درگیر نشوید و حل آن‌ها را به همسرتان بسپارید.
- بعد از استراحت سه ماه اول بارداری، پیاده‌روی و ورزش‌های مخصوص را انجام دهید.
- رژیم غذایی سالم و متنوع داشته باشید.
- خوب بخوابید و نوشیدنی‌های کافئین‌دار و انرژی‌زا نخورید.
- وقتتان را با رسیدگی به امور منزل، تماشای فیلم و مطالعه کتاب سپری کنید.
- در رابطه با ترس و نگرانی‌های خود با همسرتان مشورت کرده و دردودل داشته باشید.
- با سختی و نوسانات خلقی بارداری کنار بیایید و بدانید که بروز آن‌ها در همه زنان باردار طبیعی بوده و همیشگی نیستند.
- برای تقویت رابطه خود با همسرتان تلاش کرده و زمان کافی سپری کنید.
- از موقعیت‌های استرس‌زا و پرتنش دور باشید.
- برای خودتان به اندازه کافی وقت گذاشته و به زیبایی، آراستگی و رابطه با همسرتان اهمیت و ارزش بدهید.
- در حد توان کارهای لازم را انجام داده و بیشتر وقتتان را به خوابیدن اضافی صرف نکنید.
- با رژیم غذایی سالم، وزن ایده‌آل داشته باشید تا کاهش وزن بعد از بارداری برایتان ساده‌تر شود.
درمان افسردگی بارداری
گزینه‌های زیادی برای درمان افسردگی بارداری وجود دارند که پزشک متخصص از آن‌ها استفاده می‌کند. اگر احساس کردید که به افسردگی در حاملگی دچار هستید، برای جلوگیری از تشدید آن باید سریعا به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید. از آنجایی که شیرمادر بعد از زایمان به روی تغذیه و سلامت نوزاد تاثیرگذار است، افسردگی مانع از تغذیه صحیح نوزاد می‌شود.
چرا که به هیچ عنوان نباید اهمیت و نقش شیرمادر در تنظیم قندخون و سلامت نوزاد را نادیده گرفت. اگر شما دچار افسردگی باشید، از شیر کافی برای تغذیه نوزاد برخوردار نمی‌شوید. در نتیجه، نمی‌توان از عوارض خوردن شیرخشک بعد از دوسالگی و قبل از آن برای نوزاد به راحتی گذشت.
افسردگی بعد از زایمان، عوارض زیادی برای نوزاد به همراه دارد که یکی از آن‌ها، زردی نوزاد است. بنابراین برای جلوگیری از این اتفاق، بهتر بدانید علت زردی نوزاد چیست؟
روان‌درمانی
افسردگی در زمان بارداری و پس از زایمان بسیار شایع بوده ولی مادران نباید به آن دامن زده و درگیر آن شوند. اما اگر افسردگی بارداری را تجربه کردید، باید شرم و خجالت را کنار گذاشته و در رابطه با این مشکل منطقی باشید.
پزشک متخصص در این روند درمان، برنامه مناسبی را برای زندگی مادر باردار آماده می‌کند تا به کاهش علائم افسردگی بپردازد. زمان‌بندی کارها، مسافرت، رسیدگی و استحمام روزانه، رژیم غذایی سالم، پیاده‌روی، آشپزی، مطالعه و … در برنامه روزانه یک مادر باردار گنجانده می‌شوند.
در این زمان پزشک حضور مادران باردار در گروه‌های حمایتی را نیز توصیه می‌کند. چرا که زنان با ارتباط گرفتن با زنانی که دقیقا همان مشکل را دارند، به راحتی نسبت به این چالش درک بیشتری به دست می‌آورند. همچنین برای گذراندن دوران افسردگی راحت‌تر قدم برمی‌دارند. این روش درمان همچنین نکات مهم بعد از زایمان برای مراقبت صحیح از نوزاد را نیز در اختیارتان می‌گذارند.
برای نمونه می‌توانید با علائم حساسیت نوزاد به دستمال مرطوب، روش‌های شیردهی، دوران رشد نوزاد، زایمان و … آشنا شوید تا زایمان راحت و بی‌دغدغه‌ای داشته باشید. بارداری از حساس‌ترین دوران زندگی‌تان است که باید برای خودتان وقت بیشتری خرج کنید و ارزش قائل شوید.
بارداری به دلیل تغییرات خلق‌وخوی، تحمل کنایه‌های دیگران را برای شما سخت و پراسترس می‌کند. به این ترتیب، بهترین رفتار با کسی که از او خوشتان نمی‌آید را به کار بگیرید تا بتوانید به جای تحمل این رفتارها، دوران راحت‌تری داشته باشید.
دارودرمانی
از آنجایی که دوران مهم و حساس بارداری با منع دارویی همراه است، پزشک در صورت شرایط خاص بهترین نوع دارو را برای زنان باردار تجویز می‌کند. پس در این زمان از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید. چرا که هر دارویی که بخورید به صورت مستقیم به جنین انتقال می‌یابد. مشاوره نیز از اهمیت زیادی بهره‌مند بوده که در کاهش علائم افسردگی بسیار تاثیرگذار می‌باشد.
برای اجتناب از دارودرمانی، به سراغ روش‌های دیگر مانند مدیتیشن بروید. اجرای مدیتیشن و اصول مربوط به آن، از تاثیر زیادی در کاهش علائم افسردگی در بارداری بهره‌مند است.
کلام‌آخر
افسردگی بارداری چرا اتفاق می افتد؟ تغییرات هورمونی، سابقه ژنتیکی، عدم‌درک متقابل و برخی از فاکتورهای مهم دیگر باعث بروز افسردگی بارداری می‌شوند. صحبت کردن و مشورت با همسرتان در کاهش علائم افسردگی و فشار روانی بسیار تاثیرگذار می‌باشد. با وجود خطرات جدی و تاثیرات منفی افسردگی در سلامت جنین، بهتر درمان این مشکل را جدی بگیرید.
