یکی از نگرانی‌های شایع در بین والدین، تشنج در کودکان می‌باشد. این اتفاق همیشه نگران‌کننده بوده و باید بتوانید راجع به آن اطلاعات کاملی داشته باشید. چرا که حفظ آرامش در زمان بروز تشنج در کودکان از اهمیت زیادی بهره‌مند است. در این بخش از مقاله توکامگ، برای آشنایی با انواع تشنج در کودکان با ما همراه شوید.
تشنج کودکان به چه معناست؟
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که برانگیختگی غیرطبیعی و شدید نورون‌های مغز صورت بگیرد. در این زمان، انتقال‌دهنده‌های عصبی به صورت ناگهانی از نورون‌ها تخلیه خواهند شد.
به دنبال بروز این فعالیت، رفتارها و حرکات غیرطبیعی در بدن کودک اتفاق می‌افتند که از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول می‌انجامد. به شکل ساده‌تر، تشنج یک حالت گذرا از حرکات و رفتارهای غیرطبیعی بدن بوده که ناشی از تخلیه عصبی مغز می‌باشد.
در این زمان عضلات بدن به صورت غیرارادی دچار گرفتگی می‌شوند. سطح هوشیاری فرد تغییر پیدا کرده و با لرزش‌های شدید روبرو خواهد شد. در اصل، تشنج می‌تواند به صورت موضعی در بخشی از بدن و یا گسترده کل بدن را درگیر کند.
دلیل بروز تشنج در کودکان چیست؟
قطعا زمانی که تشنج در کودکان رخ می‌دهد، دلیل قانع‌کننده‌ای به دنبال دارد. بنابراین با تشخیص دلیل بروز آن، باید هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید. از جمله رایج‌ترین موارد بروز تشنج در کودک به شرح زیر هستند:
- عفونت‌های مغزی مانند مننژیت و انسفالیت
- عوارض ناشی از مصرف برخی از داروها و مواد شیمیایی
- مشکلات ساختاری در ناحیه مغز
- وجود بیماری‌های متابولیک ژنتیکی
- ضرب دیدگی در ناحیه سر
- عوارض بعد از جراحی‌های سنگین در کودکان مانند جراحی قلب
- افت ناگهانی فشار خون یا قند خون در کودکان
- عفونت‌های نخاعی
- سکته
- وجود بیماری صرع
- موتور مغزی
- نوزادان زودرس
- دلایل خانوادگی و زمینه‌ای
انواع تشنج کودکان کدام اند؟
برای آنکه با انواع انواع تشنج در کودکان آشنا شوید، باید به بررسی هر یک از آن‌ها بپردازید. انواع این عارضه در واقع با معاینه پزشک، تصویربرداری، نوارمغز و سایر آزمایشات به راحتی تشخیص داده می‌شوند. در این بخش به بررسی انواع تشنج می‌پردازیم که هر یک به نوبه خود حائز اهمیت می‌باشند.
تشنج کانونی
این نوع تشنج زمانی رخ می‌دهد که عملکرد الکتریکی در یک یا چند ناحیه از مغز با مشکل روبرو شود. در این زمان، قبل از بروز آن علائمی در کودک اتفاق می‌افتند. زمانی که نشانه‌های آن زیاد شد، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. تشنج کانونی به دو بخش تقسیم‌بندی شده که به شرح زیر هستند:
1. تشنج ساده
تشنج ساده زمانی اتفاق می‌افتد که بخش هایی از مغز که وظیفه مدیریت بینایی، بویایی و شنوایی را دارند با مشکل روبرو شوند.
در این زمان عضلات درگیر شده و سرگیجه، حالت‌تهوع و رنگ‌پریدگی در کودکان رخ می‌دهند.
2. تشنج پیچیده
این تشنج بخش‌هایی از مغز را که مسئول مدیریت عملکرد احساسات و حافظه هستند را درگیر می‌کند. به این صورت که کودک بدون آنکه هوشیاری خود را از دست بدهد، رفتاری داشته باشد که انگار در عالم دیگری است. به این شکل که چشمان او باز بوده و به صورت غیرارادی شروع به جیغ زدن، دویدن، گریه کردن یا خندیدن می‌کند.
تشنج عمومی
این نوع تشنج در دو طرف مغز ایجاد شده و کودک در آن هوشیاری خود را از دست داده و بعد از آن احساس خستگی می‌کند. از جمله انواع تشنج عمومی به شرح زیر هستند:
1. تشنج غائب (Absence seizure)
تشنج پتی مال یا همان غائب، به تغییر جزئی در هوشیاری کودک می‌پردازد. از علائم آن ایجاد خیرگی در کودک می‌باشد. به صورتی که او به راحتی می‌تواند تعادلش را حفظ کند. این اتفاق بیش از 30 ثانیه طول نمی‌کشد و کودک طوری رفتار کرده که انگار اتفاقی نیوفتاده است.
2. تشنج آتونیک(Atonic seizure)
تشنج آتونیک به نوع قطره‌ای نیز معروف است. کودک در این زمان تعادل خود را از دست داده و زمین می‌خورد. در برخی از مواقع نیز سر کودک خم شده و او حتی قادر به کنترل کردن تعادل آن نیست. در زمان بروز تشنج آتونیک بدن کودک به صورتی سست شده که توان پاسخگویی به سوالات شما را نیز ندارد.
3. تشنج تونیک – کلونیک عمومی (Generalized tonic-clonic seizure)
به این نوع تشنج، GTC نیز می‌گویند. این تشنج از 5 مرحله تشکیل شده است. در بخش اول، بدن به صورت کامل دچار انقباض شدید شده و بازوها و پاها خم خواهند شد. مرحله دوم، عضلات خود را رها کرده و آزاد می‌شوند.
در مرحله سوم، لرزش به شدت در کودک اتفاق می‌افتد و در نهایت در چهارمین مرحله، آرامش ایجاد می‌شود. به همین دلیل به آن کلونیک می‌گویند. البته بخش نهایی تشنج تونیک- کلونیک به دوره پستکتال نیز معروف بوده که با علائم خواب‌آلودگی، سردرد و خستگی در کودک همراه است.
4. تشنج میوکلونیک (myoclonic seizure)
این تشنج تمامی عضلات بدن را مورد حمله قرار می‌دهد. در آن حرکات سریع بوده و اعضای بدن به صورت ناگهانی تکان‌های شدید را تحمل می‌کنند. این اتفاق ممکن است در طول روز چندین بار پیش آید.
نشانه‌های تشنج در کودکان چیست؟
با توجه به انواع تشنج در کودکان علائم زیادی می‌توانند بروز پیدا کنند. اما به صورت کلی، می‌توان نشانه‌های آن‌ها را به صورت زیر دسته‌بندی کرد. در زمان بروز هر یک از آن‌ها باید سریعا به یک متخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه نمایید. علائم تشنج در کودکان به صورت زیر هستند:
- خیره شدن چشم‌های کودک
- حرکت کردن تند و سریع بازوها
- انقباضات ناگهانی بدن
- از دست دادن هوشیاری به صورت جزئی یا بیهوشی
- بروز مشکلات تنفسی یا قطع شدن تنفس
- از دست دادن اختیار در دفع ادرار و مدفوع
- افتادن ناگهانی بدن یا عدم تعادل و اختیار در نگه‌داشتن اندام‌های بدن
- عدم‌توانایی در پاسخ‌دهی به سوالات و محرک‌های خارجی مانند صدا زدن
- مات و مبهوت شدن در حالت گیجی
- تکان خوردن سر بدون اختیار
- پلک زدن‌های سریع
- آبی شدن لب‌های کودک به دلیل عدم اکسیژن‌رسانی
تشخیص تشنج در کودکان به چه صورت ممکن است؟
زمانی که هر یک از علائم تشنج در کودکان را مشاهده کردید، برای معاینه باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک سوالاتی از قبیل سابقه بیماری، عفونت، تب، ضربه به سر و شرایط سلامت کودک را می‌پرسد. سپس به کمک روش‌های زیر به تشخیص انواع تشنج در کودکان می‌پردازد:
- انجام آزمایشات عصبی
- آزمایش قند خون
- سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی
- الکتروانسفالوگرام یا نوار مغزی کودکان به منظور تایید سلامت فعالیت‌های الکتریکی مغز
- انجام پونکسیون کمری (تپ ستون‌فقرات) برای سنجش فشار در مغز و کانال نخاعی
روش‌های درمان تشنج در کودکان
زمانی که پزشک به تشخیص تشنج و نوع آن پرداخت، از روش‌های درمانی برای کودک استفاده می‌کند. انتخاب روش مناسب باید با توجه به نوع تشنج کودک صورت بگیرد. در این روند درمان، هدف کاهش و کنترل تعداد دفعات بروز تشنج می‌باشد.
دارودرمانی برای کاهش و کنترل تشنج با توجه به سن کودک، عوارض‌جانبی، سهولت به دسترسی دارو و مواردی از این قبیل انجام می‌گیرد. توجه داشته باشید که دوز مصرفی این داروها باید حتما توسط پزشک تجویز شوند و نباید خودسرانه از آن‌ها استفاده کنید.
توجه به این نکته ضروری است که بعد از مصرف داروها، اگر شاهد عوارض جانبی بودید، باید سریعا به پزشک گزارش دهید. مدت زمان استفاده از دارو با توجه به شرایط هر کودک متفاوت بوده و در همه یکسان نیست.
نکات مهم بعد از تشنج کودکان
اغلب والدین بعد از مشاهده تشنج کودکشان دچار سردرگمی شده و آرامش خود را از دست می‌دهند. با این وجود که درک این وضعیت واقعا سخت و طاقت‌فرسا بوده، اما باید بتوانید تا حدالامکان آرامش خود را حفظ کنید. سپس بعد از معالجه کودک و تجویز دارو، به رعایت نکات ذکر شده در زیر به منظور محافظت از کودک بپردازید:
- کمک کنید تا کودک دراز بکشد.
- تمام وسایل اضافی از جمله عینک را از او دور کنید.
- دائما تنفس کودک را بررسی نمایید.
- مراقب باشید کودک زبانش را گاز نگیرد.
- بعد از پایان تشنج او را به پهلو بخوابانید و با پزشک تماس بگیرید.
- تا زمان به هوش آمدن کودک پیش او بمانید.
کلام آخر
بیماری‌های گوناگونی در کودکان رخ می‌دهند که یکی از آن‌ها تشنج می‌باشد. برای آنکه بتوانید در این زمان به خوبی آرامش خود را حفظ کنید، باید با علائم و نشانه‌های آن آشنا شوید.
بیشتر بخوانید:
