اگر سوالتان این است که روز دانشجو چه روزی است؟ باید گفت در تقویم رسمی کشور ایران، 16 آذر را روز دانشجو نامگذاری کرده‌اند. اما در 16 آذر چه اتفاقی افتاده که این روز را روز دانشجو اعلام کردند؟ حقیقت ماجرا این است که در سال 1332، 3 دانشجو در اعتراضات به شهادت رسیدند. آن‌ها در اعتراضاتی علیه دیدار رسمی نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا با محمدرضا شاه پهلوی (دقیقا چهارماه بعد از واقعه 28 مرداد) شرکت کردند. این سه تن به دلیل شرکت در اعتراضات به دست رژیم ستمشاهی به شهادت رسیدند و به همین خاطر این روز را روز دانشجو می‌نامند. در ادامه مقاله به بررسی دقیق‌تر این واقعه و معرفی نام این سه تن پرداخته‌ایم، با توکامگ همراه باشید.
شرح واقعه 16 آذر 1332
در دهه 1330 و اوایل سال 1335، بعد از سقوط حکومت رضاشاه پهلوی محیط جامعه بازتر شده و از آن حالت خفه‌گانی بیرون آمده بود. دانشجویان دانشگاه تهران در آن زمان به فعالیت‌های سیاسی بسیاری می‌پرداختند و این نوع فعالیت‌ها، افزایش یافته بود. در این دوران حزب توده، نفوذ فراوانی میان دانشجویان داشت و طبق گزارشات، نصف دانشجویان دانشگاه تهران هوادار و عضو این حزب بودند. اما زمانی که محمد مصدق در اوایل سال 1330 نخست وزیر بود، زمینه این حزب در دانشگاه فراهم شد.
پس از وقوع کودتای 28 مرداد 1332، سازمان‌های سیاسی برپایه جبهه ملی، به مدت کوتاهی در یک توافق‌نامه تحت نام نهضت مقاومت ملی، به مقاومت سیاسی دست زدند. این موضوع، دلیلی شد که در پاییز همان سال، اعتصاب‌ها و تظاهراتی در دانشگاه و بازار به صورت پیوسته رخ دهد. به عنوان مثال در تاریخ 16 مهرماه و 21 آبان در زمانی که قصد داشتند مصدق را محاکمه کنند اعتراضات بالا گرفت.
شروع اختلافات و اعتراضات دانشجویی
حدودا چند هفته بعد این اتفاقات، زمان که نخست وزیری مصدق قطع شده بود. اعلام شد که روابط ایران و بریتانیا شروع خواهد شد و نایب ریاست جمهوری وقت آمریکا (ریچارد نیکسون) برای دیدار رسمی به ایران خواهد آمد. این موضوع بهانه‌ای برای مخالفان شد و اعتراضات بالا گرفت.
در 14 آذرماه به دستور نهضت مقاومت ملی، دانشجویان سیاسی در کلاس‌ها شروع به سخرانی ضد آمریکا کردند. به همین علت نا آرامی‌های بسیاری در دانشگاه تهران پدید شد. دولت شاهنشاهی برای جلوگیری از این نا آرامی‌ها تصمیم به سرکوب اعتراضات گرفت.
سربازان و نیروهای ارتشی برای جلوگیری از اعتراضات به دانشگاه و کلاس‌ها حمله کرده و صدها دانشجو را بازداشت و زخمی کردند. همچنین نیروهای امنیتی در دانشگاه فنی، اقدام به تیراندازی کردند. در آن دانشگاه سه تن از داشنجویان با نام‌های احمد قندچی، آذر (مهدی) شریعت‌رضوی و مصطفی بزرگ‌نیا در دانشکده به شهادت رسیدند. فردای آن روز ریچارد نیکسون به ایران آمد و دکترای افتخاری در رشته حقوق را از دانشگاه تهران که مورد اشغال نیروهای نظامی بود به‌دست آورد
اتفاقات 16 آذر نشان‌دهنده واکنش دولت کودتاگر به فعالیت دانشجویی بود که در پی آن با سرکوب نظامی رخ داد. این واقعه توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در خارج از کشور که مخالف حکومت پهلوی بودند، این روز را روز دانشجو نامیدند.
از آن سال به بعد در 16 آذر، دانشجویان برای گرامی‌داشت سه تن از شهیدان، اعتصاب‌های دانشجویانه راه می‌اندازند. این اعتراضات نشان‌دهنده تنفر آنان از حکومت پهلوی و توانایی و نفوذ مخالفان در بین روشنفکران است.
سخنان حضرت آیت الله خامنه‌ای درباره واقعه‌های 16 آذر
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در 24 آذر سال 1387 با دیداری که با اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت داشت. در این دیدار به تاریخچه این اتفاقات اشاره کرده و فرمود: 16 آذرماه سال 1332، سه تن از دانشجویان به شهادت رسیدند. این اتفاق حدودا چهارماه بعد از کودتای 28 مرداد رخ داد. ناگهان به دست دانشجویان دانشگاه تهران انفجاری صورت می‌گیرد، اما چرا؟ زمانی که‌‌نیکسون معاون رئیس جمهور وقت آمریکا به ایران‌آمد. به عنوان اعتراض به آمریکا و ریچارد نیکسون که عامل کوتای 28 مرداد بودند، این دانشجویان در محیط دانشگاه شروع به اعتراض و اعتصاب می‌کنند. البته این اعتراضات سرکوب شد و سه تن از دانشجویان کشته‌شدند.
حال باید در همه سال‌ها روز 16 آذر را با این اتفاقات یاد کرد. این روز متعلق به دانشجویان ضد نیکسون، ضد آمریکا و داشنجویان ضد سلطه می‌باشد.
تاریخ دقیق روز دانشجو در تقویم میلادی 2024
تاریخ دقیق روز دانشجو در تقویم میلادی 6/12/2024 است.
کلام آخر
در این مقاله گفته‌شد که روز دانشجو چه‌روزی است و چه‌اتفاق‌های افتاده‌است. 16 آذر هرسال یکی از روزهای مهم برای دانشجویان ضد آمریکا و سلطه محسوب می‌شود.
