محمد بن عزّالدین حسین ملقب به بهائی و معروف به شیخ بهائی و بهاءالدین عاملی است. او یک فقیه، همه‌چیزدان، حکیم، عارف، اخترشناس، ریاضی‌دان، شاعر، ادیب، تاریخ‌نگار و دانشمند شیعه در زمان صفوی بود. شیخ بهائی بیشتر از ۱۰۰ کتاب در زمینه های مختلف تألیف کرده است. از آثار او می توان به جامع عباسی و اربعین اشاره کرد. برای اینکه با زندگینامه شیخ بهایی به طور کامل آشنا شوید با توکامگ همراه باشید.
زندگینامه شیخ بهایی
بهاءالدین عاملی در ۱۷ محرم سال ۹۵۳ قمری در بعلبک چشم به جهان گشود. وی در جبل عامل در سرزمین شام و سوریه در روستایی به نام (جبع) یا (جباع) زندگی می کرد. بهاءالدین از نژاد “حارث بن عبدالله اعور همدانی” متوفی به سال ۶۵ هجری از بزرگان اسلام بوده است. همچنین پدرش، عزّالدین حسین بن عبدالصمد حارثی، از شاگردان و دوستان شهید ثانی، به شمار می آمده است.
شیخ بهاء الدین از دانشمندان معروف زمان صفویه بود. روستای «جبل عامل» جزء یکی از مراکز شیعه در مغرب آسیا بوده است و بسیاری از رهبران و دانشمندان شیعه از این ناحیه برآمدند. در هر دوره، حتی در زمان امروزی جماعت شیعه در جبل عامل به وفور زندگی می کنند.
شیعیان جبل عامل در برپاسازی مذهب شیعه در ایران و استوار کردن پایه های آن مخصوصاً از قرن هفتم هجری به بعد بسیار یاری کردند. در آن دوره از میان همین جماعت رهبران بزرگ شیعه برخاسته اند و خاندان بهائی نیز از همان خانواده های معروف شیعه در جبل عامل بودند.
هجرت بهاءالدین از شام به ایران
پس از گذشت یک سال از تولد بهاءالدین در بعلبک، خانواده‌اش به منطقه جبل عامل رفتند. سپس بعد از شهادت شهید ثانی در آن منطقه ناامنی‌هایی صورت گرفت. پدر وی به‌دلیل اذیت و آزار شعیان و همچنین تشویق شاه طهماسب اول و علی بن هلال کرکی معروف به شیخ علی مِنشار (شیخ الاسلام اصفهان) از جبل عامل به ایران مهاجرت کردند و ساکن اصفهان شدند.
همانطور که گفتیم خانواده بهاءالدین از نخستین شیعیان در جبل عامل بودند که در پی تثبیت حکومت شیعی صفوی، به ایران سفرکردند. بهاءالدین هنگام ورود به ایران ۱۳ ساله بود و از هجرتش به ایران و ورودش همراه با پدر در دستگاه سلاطین صفوی اظهار نارضایتی می کرد.
بعد از ۳ سال زندگی در اصفهان، شاه طهماسب اول به توصیه و تأکید شیخ علی منشار، عزّالدین حسین (پدر شیخ بهایی) را به قزوین دعوت کرد و مقام شیخ الاسلامی شهر را به او واگذار کرد. شیخ بهائی همراه پدرش به قزوین رفت و زمانی که به قزوین رسیدند آن شهر را مرکز دانشمندان بزرگ ایرانی اعلام کردند. در آن شهر مکانی گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد.
به نوشته شیخ بهائی، او در سال ۹۷۱ق با پدرش راهی مشهد شدند. بعدها پدرش برای مدتی شیخ الاسلام هرات شد، اما بهاءالدین باقی عمرش را در قزوین سپری کرد. او در ۹۷۹ق و ۹۸۱ق اشعاری برای شوق دیدار پدر و شهر هرات نوشت و فرستاد.
۱۴ سال بعد، در سال ۹۸۴ق، پدر بهاءالدین محمد برای زیارت خانه خدا از شاه اجازه گرفت و راحی حج شد. اما با همراه شدن بهاءالدین با پدرش مخالفت کرد او را به ماندن در قزوین و تدریس علوم موظف کرد. عزّالدین حسین در بحرین درگذشت و بهاءالدین به مدت سی سال در قزوین پرورش یافت و پرورش داد.
تحصیلات شیخ بهایی
در این بخش از زندگینامه شیخ بهایی به سطح تحصیلات او اشاره می کنیم. تحصیلات بهائی بیشتر در شهر قزوین بود که آن زمان حوزه علمی فعّالی داشت. بعد از قزوین، در اصفهان به تحصیل خود ادامه داد. اولین و مهمترین استاد بهائی، پدرش بود که از او تفسیر، حدیث، ادبیات عرب و مقداری معقول خواندن آمورخت. همچنین از پدرش اجازه روایت دریافت کرد.
از دیگر استادان بهائی عبارت‌اند از: ملاّ عبدالله یزدی، ملاّ علی مُذَهَّب، ملا علی قائنی، ملا محمد باقر یزدی، شیخ احمد گچایی، شیخ عبدالعالی کرکی، محمود دهدار، محمّد بن محمّدبن ابی اللّطیف مقدسی شافعی
آوازه علمی و موقعیت اجتماعی بهائی باعث شد او شاگردان بسیاری را تعلیم دهد. وی در علوم فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات بسیار ماهر بود. شیخ بهایی شاگردانی تربیت کرده که به نوبه خود از معروف ترین دانشمندان علم و ادب ایران بوده اند. مانند فیلسوف و حکیم الهی ملاصدرای شیرازی و ملاحسن حنیفی کاشانی که در فلسفه، حکمت الهی، فقه، اصول ریاضی و نجوم در دیگری از علم و ادب را در ایران باز کردند. این عُلما نه تنها در ایران، بلکه در کل عالم اسلام به وجود آنان افتخار می کنند.
شخصیت علمی، ادبی و اخلاق نجیب شیخ بهایی منجر شد که او تا سن ۴۳ سالگی به عنوان شیخ‌الاسلام اصفهان منصوب شود. او در پی انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان (در ۱۰۰۶ قمری)، از ۵۳ سالگی تا آخر عمرش (۷۵ سالگی) مقام شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در بارگاه شاه عباس بزرگ نیز برعهده داشت.
همسر و فرزندان شیخ بهایی
شیخ بهایی با دختر علی منشار عاملی، زنی دانشمند ازدواج کرد که پس از فوت پدر، کتابخانه ارزشمند ۴ هزار جلدی او به ارث رسید. شیخ بهائی کتابخانه را در سال ۱۰۳۰ قمری وقف کرد. این کتابخانه بعد از درگذشت شیخ بهایی، به سبب غفلت در نگهداری نابود شد. بعضی ها معتقدند که شیخ بهائی سی سال از عمر خود را به تنهایی و سفر سپری کرده و هیچ فرزندی ندارد. بیشتر منابع نیز فرزندی برای او معرفی نکردند و برخی او را عقیم دانسته‌اند.
سفرهای شیخ بهایی در طول زندگی خود
در این بخش از زندگینامه شیخ بهایی به سفرهای مهم او اشاره کرده ایم.
سفر حج
شیخ بهایی در طول عمر خویش به سفرهای بسیاری رفت. بهائی در فاصلهٔ سال‌های ۹۹۴ تا ۱۰۰۸ قمری سفرهایی متعددی به خارج از قلمروی صفویه داشت. این سفرها برای زیارت، سیاحت، دانش‌اندوزی و همچنین به گفته بعضی از مورخان به سفارت سیاسی بوده است.
بهائی برای سفر حج، مدتی از مقام شیخ الاسلامی دوری کرد و مسافرت های طولانی خود را شروع کرد. او در سال ۱۰۲۵قمری مجدد به اصفهان بازگشت و از به بعد تا آخر عمرش کنار شاه عباس بود. بهایی در این سفر، به عراق، حلب، شام، مصر، سَراَندیب (سِیلان)، حجاز و بیت‌المقدس رفت. او در سفرهای خود، توانست با علما و بزرگان صوفیه دیدار کند.
بهائی در سفرهای خود به طور ناشناس و در پوشش فقیر و درویشی به سر می برد. در این سفرها با ارباب ادیان و مذاهب اسلامی به بحث و گفتگو پرداخته و در بعضی موارد شخصیت خود را کتمان می کرده است. شیخ بهایی در راه بازگشت از حج حدودا یک سال در تبریز ماند. در آثار به جا مانده از شیخ بهایی آمده که او به شهرهای دیگری چون کاظمین، هرات، آذربایجان، قم و شیروان نیز سفر کرده است.
سفر پیاده به مشهد
از جمله سفرهای تاریخی شیخ بهائی، سفر پیاده او به مشهد می باشد. بار اول، در ۲۵ ذی‌الحجه ۱۰۰۸ به مشهد سفر کرد. در این زمان، شاه عباس برای شکرگزاری فتح خراسان، از طوس تا حرم امام رضا (ع) را به همراه شیخ بهایی پیاده طی کرد. سه سال بعد، شاه عباس به دلیل نذری که برعهده داشت دوباره از اصفهان تا مشهد را پیاده رفت. این سفر ۳ ماه طول کشید و برای بار دوم در این سفر هم شیخ بهایی همراه او بود.
موقعیت اجتماعی شیخ بهایی
پس از فوت پدر بهاءالدین در سال ۹۸۴ قمری، در بحرین، شیخ بهایی به دستور شاه طهماسب به هرات رفت و به جای پدرش، شیخ الاسلامی هرات را برعهده گرفت. این اولین مقام رسمی او بود.
سپس بعد از وفات پدر همسرش (شیخ علی منشار) در همان سال به شیخ الاسلامی اصفهان منصوب شد. حکم شیخ الاسلامی او را شاه اسماعیل دوم یا شاه محمد خدابنده صدور کرد. عده‌ای گفته‌اند شاه عباس اول فرمان شیخ الاسلامی او را از قبل مرگ صادر کرده است.
این مقام مورد رضایت و علاقه شیخ بهایی نبود و به تنهایی گرایش داشت. حتی سعی داشت از شیخ الاسلامی کناره‌گیری کرده و استعفا دهد. به گفتۀ برخی منابع شیخ بهایی برای مدتی از شیخ‌الاسلامی کناره گیری کرد.
گفته اند، بهائی قبل از شیخ الاسلامی، منزلت و احترام خاصی در دربار صفوی داشت. او در دانش، تقوا، شایستگی و کاردانی بسیار مورد اعتماد شاه عباس اول بود. به طوری شاه در زمینه های مختلف از او مشورت می گرفت.
به نوشته اسکندر منشی، شاه از حضور بهائی در کنارش بهره می‌برد و وجود او را بسیار باارزش می‌دانست. تا جایی که بعد از بازگشت بهائی از سفر طولانی، شاه به استقبال او آمد و ریاست علمای ایران را به او پیشنهاد داد ولی بهائی قبول نکرد. همچنین شاه در امور شرعی خانوادگی نیز از شیخ بهایی مشورت می گرفت. ناگفته نماید که شیخ بهائی اقامه نماز جمعه اصفهان را برعهده داشت.
مقام علمی شیخ بهایی
شیخ بهایی در تمام علوم رسمی دوره خود توانا بود و در تعدادی از آنها منحصر به فرد عمل می کرد. او در حوزه معارف دینی و علوم اسلامی تبحر بسیاری داشت. در سلسله اجازات روایی، از حدیث های امامی او از برجستگان قرن یازدهم به شمار می‌رفت.
مطهری معتقد است که شیخ بهایی واقعا در هر زمینه ای فوق‌العاده عمل می کرد و در به رشته‌هایی چون ادبیات، تفسیر، ریاضی، فقه، حکمت و فلسفه آگاه بود. همچنین وی در همه این رشته‌ها کتاب نوشته است. شیخ بهایی از ۲۵ سالگی به تفسیر قرآن می پرداخت و آن را اشرف علوم می نامید. از مهمترین کوشش بهائی می توان به ارائه توجیه و تعلیلی در مورد وضع معانی جدید برای تقسیم‌بندی احادیث از سوی متأخران اشاره کرد.
آثار و تالیفات شیخ بهایی
یکی از برجسته‌ترین عالمان جهان اسلام از نظر تألیف و تنوع، شیخ بهایی بوده است. با توجه به رساله‌ها تعداد تألیفات او به ۱۲۳ عنوان می رسد. با توجه به دانش گسترده شیخ بهایی، آثار او در زمینه‌های مختلفی همچون فقه، علوم قرآنی، ادعیه و مناجات، اصول اعتقادات، حکمت و فلسفه، حتی ریاضیات و علوم غریبه هستند. در این قسمت از زندگینامه شیخ بهایی به آثار و تالیفات او اشاره می کنیم.
جامع عباسی
بهایی این کتاب را به درخواست شاه عباس اول نوشت و در آن به احکام فقهی به زبان فارسی پرداخت. جامع عباسی جزء ابداعی نو در نگارش متن های فقهی محسوب می شود. برخی از صاحب‌نظران کتاب جامع عباسی را به عنوان اولین دوره فقه غیراستدلالی به زبان فارسی می دانند که به صورت رساله عملیه نوشته شده است. این کتاب از یک مقدمه و بیست باب (از طهارت تا دیه ها) ایجاد شده است.
الزبده فی الاصول
الزبده فی الاصول مهمترین آثار بهائی محسوب می شود که اصول فقه در آن نوشته شده است.
اربعین
کتاب «الأربعون حدیثاً» تألیف شیخ بهاءالدین عاملی است. این کتاب شامل چهل حدیث برجسته به همراه شرح و توضیحات آيات، روايات، اقوال فقهاء و ادباء محققانه می باشد. کتاب اربعین را می‌توان یک خلاصه جامع و عمیق از معارف دینی شمرد. ترجمه بسيار سنگینی دارد و با ادبيات زمان شيخ بهائى نوشته شده است.
مثنوی سوانح الحجاز (نان و حلوا)
این کتاب دارای موضوعات طنز، مواعظ، حکایت، تمثیل و لطایف عرفانی و معارف برین بشری می باشد. همچنین با زبانی روان و دلنشین نوشته شده است. نان و حلوا توصیفی از ریاکاری، تلبیس و غرور به مال و منال و منصب دنیایی را نشان می دهد.
کشکول
معروف‌ترین اثر بهاءالدین عاملی، کشکول است. این کتاب حاوی اشعار و نثرهای مورد علاقه او می باشد. بعضی از اشعار این کتاب از خود بهایی و برخی دیگر از دیوان‌ها و کتاب‌های مورد علاقه‌اش گردآوری شده است.
صمدیه
کتاب صمدیه نوشته بهاءالدین عاملی برای برادر خود (عبدالصمد) است. صمدیه در قرن یازدهم هجری، دربارۀ علم نحو و قواعد عربی به دست شیخ بهایی تالیف شده است. این کتاب به زبان عربی می باشد و امروزه در حوزه‌های علمیه شیعه جزء کتاب های درسی به شمار می رود. از جمله دیگر آثار و تالیفات شیخ بهایی به شرح زیر است:
مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین
ارایه فقه استدلالی شیعه بر مبنای قرآن، آیات الاحکام و حدیث است.
حبل المتین فی اِحکام احکام الدّین
در زمینه فقه
الاثنا عشریه
در پنج باب طهارت، نماز، زکات، خمس، روزه و حج است.
زبده الاصول
شامل بیش از چهل شرح و حاشیه و نظم
الاربعون حدیثاً
معروف به اربعین بهائی
مفتاح الفلاح
اعمال ساعاتی از شبانه روز مانند نمازهای واجب و مستحب، وضو، طهارت و …
حدائق الصالحین
(ناتمام)، شرحی است بر صحیفه سجادیه
حدیقة هلالیه
شامل تحقیقات و فواید نجومی ارزنده
التّحضیر
این کتاب در زمینهٔ احضار جن نوشته شده که بسیار کمیاب است. از این کتاب چند نسخه باقی‌مانده که در کتابخانهٔ آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. بیشتر روش‌های احضار جن در این کتاب با استفاده از صفحهٔ شطرنج صورت می گیرد.
آثار معماری شیخ بهایی
شیخ بهایی در مهارت ریاضی و معماری و مهندسی معروف بسیار معروف بود. در این بخش از زندگینامه شیخ بهایی به آثاراتی که خلق کرده می پردازیم:
- تقسیم آب زاینده‌رود برای ۷ ناحیه از نواحی اصفهان
- طراحی کاریز نجف آباد معروف به قنات زرین‌کمر
- تعیین دقیق قبله مسجد امام اصفهان
- طراحی نقشه حصار نجف
- طراحی و ساخت شاخص ظهر شرعی در مغرب صحن حرم حضرت رضا (ع) و مسجد امام در اصفهان
- طرح دیواری در صحن حرم حضرت علی(ع) در نجف به قسمی که زوال شمس را در تمام ایام سال مشخص می‌کند
- طراحی صحن و سرای مشهد به صورت یک ۶ ضلعی
- ساخت سفیدآب که در اصفهان به سفیدآب شیخ معروف می باشد
- ساختن منارجنبان اصفهان
- طراحی گنبد مسجد امام اصفهان که صدا را ۷ مرتبه منعکس می‌کند
- ساختن ساعتی که نیاز به کوک کردن نداشت.
- ساخت حمّام معروف شیخ بهائی در اصفهان
آثار ادبی شیخ بهایی
شیخ بهایی اشعار فراوانی به فارسی و عربی سروده که بیشتر آن ها در کتاب کشکول جمع آوری شده است که دارای محتوا عرفانی و صوفیانه هستند. کلیات اشعار فارسی او شامل غزلیات، مثنویات (نان و حلوا، شیر و شکر، نان و پنیر، نان و خرما)، قطعات، رباعیات، مُستَزاد و مُخَمَّس می باشند. اشعار او برای اولین بار در سال ۱۳۱۶ش، توسط سعید نفیسی در ۱۰۳ صفحه چاپ شد. بیان شده که اشعار بهایی شباهت بسیاری به مثنوی جلال الدین بلخی دارد.
در این بخش از زندگینامه شیخ بهایی به معروف‌ترین شعر عربی او، قصیده‌ای با نام «وسیلة الفوز و الامان فی مدح صاحب الزمان» اشاره کرده ایم:
سَرَي البَرقُ مِن نَجدٍ فَجَدّدَ تَذکاري عُهُودا بِحُزْوي وَالعُذَيبِ وَذي قارِ
وَهَيَّجَ مِن اَشواقِنا کُلَّ کامِنٍ وَاَجَّجَ في اَحشائِنا لاعِجَ النّارِ
خليفةِ ربِّ العالَمينَ فَظِلُّهُ علي ساکِنِ الغَبراءِ مِن کُلِّ دَيّارِ
هُوَ العُروةُ الوُثقَي الَّذي مَن بِذَيلهِ تَمَسَّکَ لا يَخشي عَظائِمَ اَوزارِ
بهایی آثاری در نثر فارسی نیز دارد که مهمترین آن «پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش» محسوب می شود. شیخ در این کتاب به بعضی از موضوعات و مسائل عرفانی و صوفیانه به شیوه رمز و تمثیل اشاره کرده است.
شخصیت سیاسی شیخ بهایی
شیخ بهایی در 75 سال از عمر خود را به خدمت چهار تن از شاهان صفوی معاصر سپری کرد، ولی بیشترین فعالیت سیاسی او به دو پادشاه آخر صفوی برمیگردد.
- شاه طهماسب (از۹۶۶ تا ۹۸۴ق به مدت ۱۸ سال)
- شاه اسماعیل دوم (به مدت یک سال و اندی)
- سلطان محمد خدابنده (به مدت ۱۰ سال)
- شاه عباس بزرگ (تا ۱۰۳۱ق (سال رحلت) به مدت ۳۵ سال)
مذهب و آیین شیخ بهایی
در مجالس‌های امامی، بهایی به‌عنوان یکی برجسته‌ترین شیعیان دوازده امامی دوران خود محسوب می‌شد. شیعه بودن شیخ‌بهایی به‌دلیل تعلق او و خانواده‌اش به شیعیان جبل عامل و تالیف‌‌هایی که دربارۀ فقه و معارف شیعی داشت غیر تردید دانسته‌اند.
از شاخص‌ترین آثار شیعی می‌توان به قصیده معروف «وسیلة الفوز و الامان» اشاره کرد. او در مدح امام زمان (عج) و صلوات مشهور بود. برای ۱۴ معصوم صلواتی با عبارت «اللهم صل و سلم و زد و بارک علی صاحب الدعوة النبویة» ساخت. این صلوات به‌دست خدام در مراسم اعیاد در آستان قدس رضوی و حرم حضرت معصومه (س) و در دیگر مجالس مذهبی خوانده می‌شد.
محمدامین محبّی و احمد خَفاجی معتقدند که بهائی تسنّن خود را از شاه‌عباس اول که شیعه بود، پنهان می‌کرد و او را فقط به خاطر علاقه‌ای که به ائمه و امامان شیعه داشت، شیعه معرفی کرد. احتمالا این اشتباه، به‌خاطر سیاست خود بهایی است که در سفر‌هایش عقیده خود را پنهان کرده و با توجه به مذهب همان ناحیه رفتار می‌کرد.
از سوی دیگر، بهائی در پوششی فقر و درویشی بوده و زمان ورودش به دربار صفوی، آیین صوفی و عرفان داشته است. همین موضوع باعث شد که مورد توجه منابع صوفیه قرار بگیرد و او را یک صوفی تمام عیار بنامند.
بر اساس دانشنامه ایرانیکا، بدون تردید شیخ بهایی یک شیعه دوازده امامی بود. شیعه بودن شیخ از زیارت‌های مکرر ائمه بقیع در سفر حج، شعر او در ستایش از امام دوازدهم، سخنان او در دفاع از بدنام کردن ابوبکر و عمر و به ویژه تبلیغ او در بین ایرانیان غیرشیعه بسیار آشکار بود.
همچنین آقا محمدعلی از زبان پدرش نقل می کند که شیخ بهایی به خاطر رعایت جو و فضای حاکم دولت صفوی اظهار موافقت در اعمال و افعال اهل تصوف می کرد. در واقعیت شدیدا مخالف افراد تصوف بود.
وفات شیخ بهایی
شیخ بهایی چند روز قبل از مرگ با گروهی از دوستان و شاگردان خود به زیارت قبر بابا رکن الدین شیرازی، به اصفهان رفت. در آن موقع الهامی برایش روی داد که از نزدیک بودن مرگش به او خبر دادند. محمدتقی مجلسی، در این راه همراه شیخ بود و او این مکاشفه را گزارش کرده است.
بهائی بعد از دریافت این خبر به خلوت خود روی آورد و بعد از ۷ روز بیماری، در اصفهان دارفانی را وداع گفت. شیخ بهایی این عالم بزرگ و دانا را طبق وصیتش به مشهد انتقال دادند و در وسط رواق حرم امام رضا به خاک سپردند.
اسکندر منشی، نویسنده روزانه شاه عباس و مظفر بن محمدقاسم گنابادی (منجم معروف آن زمان) در تنبیهات المنجمین که چند ماه پس از مرگ بهائی نوشته شده، سال فوت شیخ بهایی را ۱۰۳۰ قمری نامیده اند. اما یکی از شاگردان بهائی به نام (نظام الدین ساوجی) و تمام‌کننده کتاب جامع عباسی، وفات وی را در ۱۰۳۱ قمری گفته است. همچنین بسیاری از نویسندگان از وی تبعیت نموده‌اند.
اشعار شیخ بهایی
در این بخش ار زندگینامه شیخ بهایی قصد داریم چند مسرع از ابیات نان و حلوایش بیاوریم.
چند و چند از حکمت یونانیان؟ حکمت ایمانیان را هم بدان
چند زین فقه و کلام بی‌اصول مغز را خالی کنی، ای بوالفضول
صرف شد عمرت به بحث نحو و صرف از اصول عشق هم خوان یک دو حرف
دل منوّر کن به انوار جَلیّْ چند باشی کاسه لیس بوعلی؟
سروَر عالم، شه دنیا و دین سُؤْر مؤمن را شفا گفت ای حزین
سؤر رسطالیس و سؤر بوعلی کی شفا گفته نبیِّ منجلی؟
سینهٔ خود را برو صد چاک کن دل از این آلودگی‌ها پاک کن
مجموعه تلویزیونی شیخ بهایی
شیخ بهایی یا آشیانه سیمرغ نام مجموعه‌ای تلویزیونی که به کارگردانی شهرام اسدی تولید شده است. این فیلم دربارۀ زندگینامه شیخ بهایی یکی از دانشمندان شیعه در دوره صفویه می باشد. این مجموعه به دو بخش از دورۀ زندگی شیخ بهایی تقسیم می شود.
در بخش اول مهاجرت او و خانواده‌اش را از جبل عامل لبنان به ایران به دلیل فشار حاکمان آن دوره به تصویر می کشد. در بخش دوم، سال‌های آخر زندگانی وی در اصفهان را نشان می دهد. این مجموعه تلویزیونی در سال ۱۳۸۲ آغاز و در سال ۱۳۸۷ از تلویزیون پخش می شود.
کلام آخر
در این مقاله به طور کامل به زندگینامه شیخ بهایی از مذهب تا آثارات او پرداختیم. امیدوارم این مطالب برایتان جالب و مفید بوده باشد.
بیشتر بخوانید:
