بیماری ام اس یک بیماری مرتبط با سیستم عصبی است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری علائم گسترده‌ای من جمله مشکلات بینایی، اختلال در حرکات دست یا پا و مشکلات احساسی دارد. ام اس در زنان نسبت به مردان 2 تا 3 برابر شیوع بیشتری دارد. در ادامه‌ی مقاله توکامگ به آشنایی با بیماری MS می‌پردازیم.
آشنایی با بیماری MS
مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) به اختصار ام اس یا MS یکی از معروف ترین بیماری‌های خودایمنی است که در اثر حمله سیستم ایمنی به اعصاب بدن به وجود می‌آید. این بیماری در سیستم ایمنی بدن به غلاف حفاظتی فیبر‌های عصبی یا همان میلین‌ها حمله می‌کند. این حمله سبب بروز مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه‌ی قسمت‌های بدن می‌شود. سرانجام این بیماری در نوع حاد خود می‌تواند منجر به آسیب دائمی یا نابودی اعصاب شود.
علت ایجاد بیماری MS
علت بیماری MS به طور دقیق مشخص نیست اما طی تحقیقات علمی سیستم ایمنی در پدیدار شدن آسیب‌های مغزی و نخاعی نقش به سزایی دارد. غشای میلین که در رشته‌های عصبی وجود دارد در این حملات آسیب می‌بیند. وظیفه‌ی غلاف میلین حفاظت از نورون‌های عصبی و بهبود عملکرد آن‌ها است. در پدید آمدن این اختلال ترکیبی از فاکتورهای محیطی و ژنتیکی نقش به سزایی دارند.
همچنین بعضی از دانشمندان تصور می‌کنند که حمله سیستم ایمنی به بدن ناشی از انواعی از عفونت‌های ویروسی است. از سوی دیگر برخی دیگر از آن‌ها پایین بودن سطح ویتامین D را به عنوان علت اصلی عنوان می‌کنند. در نظر داشته باشید که سیگار خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.
علائم بیماری MS
علائم ام اس در افراد متفاوت و بسته به مدت زمان دوره‌ی بیماری و نوع و محل رشته‌های عصبی آسیب دیده، متفاوت می‌باشد. علاوه بر آن مرتبط با محلی که سیستم عصبی مرکزی مورد حمله قرار گرفته علائم متفاوت است. بیماری ام اس تنها یک ناحیه را درگیر نمی‌کند. بلکه می‌تواند همزمان مناطق متعددی از مغز، نخاع و عصب بینایی را درگیر کند. علائم ام اس در همه یکسان نیست و گاهی دائمی و گاهی موقت است. معمولا گفته می‌شود که هیچ دو فرد مبتلا به ام اس علائم شبیه به هم ندارند.
آشنایی با علائم بیماری MS
ام اس بر ارگان‌های متفاوتی از بدن تاثیر می‌گذارد که آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
اختلال‌های حرکتی
- بی‌حسی و ضعف در یک یا چند اندام که اغلب در یک سمت بدن پدیدار می‌شود.
- ایجاد شوک الکتریکی، که با حرکات خاص گردن به خصوص خم شدن گردن به جلو رخ می‌دهد.
- رعشه در دست‌ها و ناهماهنگی اندام بدن
- اختلال در حفظ تعادل
- فلجی یا از دست دادن کنترل عضلات
بینایی
- از دست دادن کامل یا بخشی از بینایی که معمولاً در یک چشم و با درد به هنگام حرکت همراه است.
- دوبینی طولانی
- تاری دید
- از دست دادن قابلیت مشاهده رنگ ها
- لرزش چشم
- خستگی چشم
تکلم و گفتار
- لکنت
- توقف زیاد در بین کلمات
- تغییر در حجم و بم صدا
- اختلال در گفتار
- اشتباه تلفظ کردن کلمات
- تو دماغی شدن صدا
- تنگی نفس
عصب
- مشکل تمرکز
- سرگیجه و خستگی
- تغییر در خلق و خو
- بی حسی
- مشکلات در حافظه
- التهابات عصبی
- اختلال در یادگیری و فکر کردن
سیستم ایمنی
- بیماری‌های پی در پی
- خستگی بیش از حد و ناتوانی
- کاهش عملکرد سیستم ایمنی در برابر بیماری
- آسیب پذیری در برابر عفونت
سیستم گوارشی
- بی اختیاری در کنترل ادرار
- مشکل در دفع ادرار
- عفونت مثانه، کلیه‌ها و یا دستگاه ادرار
سیستم استخوانی
- ضعف استخوان
- پوکی استخوان
- عدم هماهنگی حرکتی
- شکستگی اعضای بدن
باروری و سیستم تناسلی
- ایجاد ناباروری در مردان و زنان
- اختلال در به ارگاسم رسیدن در رابطه جنسی
- درد یا افسردگی زمان دمیلیناسیون التهابی
- داشتن حس ناخوشایند به هنگام رابطه‌ی جنسی
آشنایی با انواع بیماری MS
اغلب بیماران مبتلا به MS دوره‌ی عود کننده، فروکش کننده را سپری می‌کنند. در دوران عود کننده، علائم جدید و یا علائم قبلی ظاهر شده و کیفیت زندگی را تحت شعاع قرار می‌دهند. این علائم از چند روز گرفته تا چند هفته ادامه دارند و پس از آن وارد مرحله‌ی فروکش و بهبودی می‌شوند.
حداقل 50 درصد از افرادی که دوره عود کننده، فروکش کننده را تجربه می‌کنند در طول مدت زمان 10 تا 20 سال شاهد وخیم تر شدن بیماری خود هستند. اگرچه در طول مسیر درمان مواردی از بهبودی نیز مشاهده می‌شود اما نتیجه‌ی کلی یک حالت پیشرونده است. همچنین اکثر علائمی که بروز می‌کنند مرتبط با نقص در اندام‌های حرکتی است. در ادامه با انواع بیماری MS آشنا خواهید شد:
-
عودکننده، بهبود یابنده (RRMS) :
این MS از طریق التهاب فعال در سیستم عصبی مرکزی نمایان می‌شود که طی آن علائم قدیمی عود می‌کنند. گاهی سبب بروز علائم جدیدی نیز می‌شوند. دوران بدتر شدن علائم را با عنوان عود، شعله ور شدن و یا تشدید بیماری می‌شناسند. با اتمام این دوران شدت علائم کاهش می‌یابد اما برخی از علائم جدید دائمی می شوند.
دوره‌ی بهبود یابنده
دوران آرام بین عودها را وضعیت بهبودی می‌گویند. زمان دوران بهبودی می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد و به طور ناگهانی مجدد عود بیماری رخ دهد. ام اس عودکننده، بهبودیابنده شایع ترین نوع بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) است. معمولا آماری بین 80 تا 90 درصد افراد مبتلا به این بیماری دوران عودکننده، بهبودیافته را سپری می‌کنند.
-
پیشرونده اولیه (PPMS):
در نوع پیشرونده اولیه هیچ گونه عود اولیه‌ای مشاهده نمی‌شود که به ما هشدار از شروع بیماری دهد. اما علائم MS در طول زمان و به تدریج ظاهر خواهند شد. افراد کمی از مبتلایان به ام اس به نوع خوش خیم این بیماری مبتلا می‌شوند. در این افراد امکان بهبودی مشخصی وجود ندارد اما علائمشان قابل کاهش هست.
اما بر اساس نظریه انجمن ملی MS، در طبقه بندی افراد مبتلا به MS خوش خیم نظرات متفاوتی وجود دارد، چرا که نوع و پیشرفت این بیماری در بیماران متفاوت است.
-
پیشرونده ثانویه (SPMS):
این نوع معمولا با عنوان فاز دوم ام اس عود کننده، بهبود یابنده محسوب می‌شود. در نظر داشته باشید که در آن شدت علائم و افزایش ناتوانی فرد بیمار قابل مشاهده است. افراد مبتلا به MS پیش رونده ثانویه ممکن است همچنان دوره عود را داشته باشند. اما شرایط بیماری آن‌ها از نوع عودکننده، بهبود یابنده بهتر است.
معمولا اغلب بیماران مبتلا به نوع عودکننده بهبودیابنده در نهایت به ام اس پیش رونده ثانویه مبتلا می‌شوند. با این حال قطعیتی برای همه‌ی افراد وجود ندارد.
-
بدخیم:
تعداد محدودی از افراد به نوع بدخیم مبتلا می‌شوند. این نوع از MS با تشکیل فوری ضایعات در مغز و ستون فقرات قابل شناسایی می‌باشد. نوع بدخیم بیماری مولتیپل اسکلروزیس منجر به علائم شدید، ناتوانی و احتمالاً مرگ خواهد شد.
کدام عوامل احتمال ابتلا به بیماری MS را افزایش می‌دهند؟
تنها در 20 درصد از مبتلایان این بیماری عامل ژنتیکی دخیل بوده است. منظور از دخالت ژنتیکی به معنای درگیر بودن یکی از اعضای خانواده فرد با ام اس است. در برخی موارد دوقلوهای یکسان نیز خطر ابتلا به این بیماری را 20 تا 40 درصد افزایش می‌دهند. اگرچه سابقه خانوادگی نیز در افراد محدودی تاثیر گذار است اما ام اس یک بیماری ژنتیکی یا ارثی به شمار نمی‌رود.
MS در زنان و مردان
سن بروز بیماری ام اس حدودا بین ۲۵ تا ۴۰ سالگی است. شیوع ام اس در زنان دو برابر مردان است و سن شروع آن در زنان تقریبا ۵ سال جلو تر از مردان می‌باشد. طبق این آمار شیوع آن در مردان کمتر است. اما ممکن است با شدت بیشتری رخ دهد. بنابراین باید بیشتر و به خصوص در سنین جوانی به پیشگیری از این بیماری توجه داشته باشید.
روش‌های پیشگیری از MS
- پرهیز از کشیدن سیگار
- کنترل وزن
- به دلیل اثرات ضد التهابی روغن امگا ۳ مصرف انواع ماهی‌ها را جدی بگیرید. طبق تحقیقات در کشورهایی که اکثرا مصرف ماهی دارند خطر ابتلا به ام اس کمتر است.
- ورزش مداوم
- جلوگیری از کمبود ویتامین D در بدن
علت افزایش ابتلا زنان به ام اس چیست؟
- هورمون ها و دیگرعوامل زنانه: در چنین بیماری هایی که بین دو جنس تفاوت وجود دارد متخصصان نقش هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون و استروژن را بررسی می‌کنند. طبق نتایج زنان بیشتری در نوجوانی و بزرگسالی تحت تاثیر MS قرار می‌گیرند.
- بارداری: بارداری سدی در برابر ام اس است و بر بهبودی و کاهش عود آن تأثیر می‌گذارد. در دوران بارداری، برخی متوجه کاهش علائم می‌شوند. اما بعد از تولد نوزاد امکان شدت گرفتن علائم وجود دارد. عود کردن پس از زایمان یک پدیده شناخته شده میان متخصصان است. طبق گفته پزشکان زنان مبتلا به ام اس نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. آن ها باید در نظر داشته باشند بعد از تولد فرزند روش‌های پیشگیری از ام اس را در کودک رعایت کنند.
- ازدواج: در بیماری ام اس برای انجام رابطه‌ی جنسی، مردان بیشتر از زنان دچار کاهش و یا عدم توانایی می‌شوند. از آن جایی که ام اس منجر به خستگی و افسردگی می‌شود باید جهت تداوم زندگی روحیه‌ی خود را حفظ کنند. در نهایت افراد طبق میزان شدت بیماری خود، روحیه و سایر عوامل باید در نظر بگیرند که آمادگی ازدواج دارند یا خیر.
روش تشخیص بیماری MS
علائم عصبی مولتیپل اسکلروزیس با برخی بیماری‌های دیگر مطابقت دارد. بنابراین تشخیص اولیه آن دشوار بوده و حتی چندین سال ممکن است طول بکشد. با این وجود پزشکان با استفاده از روش‌هایی می‌توانند تشخیص دهند:
- تست MS
- تست فیزیکی
- آزمایش خون
- MRI
- پنکسیون کمری
- بررسی نواحی آسیب در مغز یا نخاع
- ارزیابی میزان آسیب به اعصاب اطراف غلاف میلین
- آزمایش پتانسیل برانگیخته
درمان MS
تا کنون برای مولتیپل اسکلروزیس هیچ درمان قطعی پیدا نشده است. اما مراحل درمانی این بیماری سبب مدیریت علائم، کاهش دوران عود و کند شدن روند پیشرفت MS خواهند شد. در ادامه با انواع روش‌های درمانی آشنا خواهید شد.
-
درمان اصلاح کننده
سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) داروهایی را با عنوان درمان طولانی مدت ام اس به نام FMD در نظر گرفته است. این داروها دوره عود بیماری، شدت گرفتن حملات را کنترل کرده و از ایجاد ضایعات جدید روی مغز یا نخاع جلوگیری می‌کند.
-
مصرف داروهای کنترل کننده
فوق تخصصان مغز و اعصاب جهت جلوگیری از حملات شدید، دوز بالایی از کورتیکواستروئیدها را تجویز می‌کنند. این دارو سبب کاهش التهاب ناشی از بیماری می‌شود و از آسیب به غلاف میلین اطراف سلول‌های عصبی جلوگیری می‌کند.
-
تعویض پلاسما
هنگامی که بدن به استروئیدها جواب ندهد امکان دارد متخصص از روش تعویض پلاسما استفاده کند. برای تعویض پلاسمافرز قسمت مایع خون پلاسما را برداشته و از سلول‌های خونی جدا می‌کنند. در نهایت سلول‌های خونی با یک محلول پروتئینی به نام آلبومین مخلوط و به بدن برمی‌گردند.
-
فیزیوتراپی
با رفتن به فیزیوتراپی و با کمک فیزیوتراپیست از طریق آموزش تمرینات اصولی قدرت و تعادل بدن مبتلا به MS حفظ می‌شود. علاوه بر آن روش مدیریت خستگی و درد را به بیمار می‌آموزد.
سخن پایانی
با وجود نبود درمان قطی برای این بیماری، توصیه می‌شود تا با آشنایی با بیماری MS به خودتان کمک کنید. در مقاله‌ی‌ای دیگر از توکامگ تلاش کردیم با افزایش آگاهی شما به حفظ سلامتتان کمک کرده باشیم. با آرزوی صحت و سلامتی.
