کار مهم تلسکوپ، جذب نورهای رسیده از سیاره‌ها، ستارگان و کهکشانها می‌باشد. تلسکوپ‌های بازتابی، همان طور که از اسمشان پیدا است، به وسیله بازتاب نور به کمک یک آینه عکس را نمایش می‌دهند. این تلسکوپ ها به دو مدل نیوتنی و کاسگرین تقسیم بندی می‌شوند. با مجله خبری توکا مگ همراه باشید تا به بررسی اینکه تلسکوپ چیست و نحوه کارکردن با آن چگونه است، بپردازیم.
تلسکوپ چیست؟
تلسکوپ چیست و نحوه کارکردن با آن: تلسکوپ (Telescope): ابزاری برای مشاهده اشکال آسمانی با استفاده از تابش الکترومغناطیس (Electromagnetic radiation) (مثل نور مرئی) به شکل واضح و دقیق می‌باشد.
در تلسکوپ پرتوهای موازی نور که از یک نقطه خیلی دور مثل ستاره می آیند همگرا می شود. بدان معنا که به یک نقطه می‌رسند بعد به کمک یک عدسی دیگر می توان شکلی از آن نقطه دید. که دارای مزایای عظیم و جالبی می‌باشد.
قضیه تلسکوپ از شهر میدلبورگ هلند مکانی که یک عینک ساز به اسم لیپرشی زندگی می‌کرد آغاز می‌شود. گرچه عدسی‌ها و قوانین کار آنها در اواخر قرن سیزدهم مورد برسی قرار گرفته بودند. در سال 1608 بود که وی یک روز به شکل اتفاقی آگاه شد که اگر یک عدسی را درفاصله ای دور از چشم و عدسی دیگر را در فاصله نزدیک چشم بگذارد و از بین آنها جسم دوری را تماشا کند آن جسم بزرگتر مشاهده خواهد شد.
اخبار این کشف در سال 1609 به دست گالیلئو گالیله منجم معلم و دانشمند 45 ساله ایتالیایی در پائودا رسید. با اینکه لیپرشی از این ابزار جدید به عنوان شیء نظامی یاد می کرد، گالیله از آن بعنوان وسیله‌ای در جهت دیدن آسمان استفاده نمود.
تاریخچه تلسکوپ
اولین تلسکوپ کارا در اوایل قرن هفدهم و با استفاده از لنزهای شیشه‌ای در هلند به وجود آمد. در طول چند دهه، تلسکوپ بازتابی که از آینه در آن استفاده می‌شود طراحی شد. خیلی از مدل‌های نوتری از تلسکوپ‌ها در قرن ۲۰ ام خلق شدند. رادیوتلسکوپ در دهه ۱۹۳۰ و تلسکوپ فرابنفش در سال ۱۹۶۰ از نمونهٔ این مخلوقات بودند. تلسکوپ می‌تواند به همه‌ی محیط ابزار عملیاتی در تمام قسمت میدان الکترومغناطیس توجه داشته باشد.
کاربردهای تلسکوپ
کار مهم تلسکوپ، گرفتن نورهای رسیده از سیاره‌ها، ستارگان و کهکشانها می‌باشد. این نورها امکان دارد به صورت موج نوری، نشانه‌های رادیویی و یا اشعه ایکس باشند. برای هر تابش تلسکوپ مخصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ستاره شناسان، با استفاده از تلسکوپ می‌توانند خیلی بالاتر از قدرت چشم، نورهای اجسام کم نور را واضح کنند.
برای نمونه، عظیم‌ترین تلسکوپ نوری دنیا که در روسیه می‌باشد، آینه‌ای به قطر 6 متر دارد. توانایی دید این تلسکوپ به موقع دیدن ستارگان، یک میلیون برابر توانایی چشم انسان می‌باشد. همچنین تلسکوپ می‌تواند نور حاصل از یک جسم را در زمان کمتری جمع کند. هزاران هزار ستاره کم نور را قادر به دیدنش نیستیم. دروضعیتی که تلسکوپ، در مدت چند ساعت تصویر آن ها را اسکن و رصد می‌کند.
انواع تلسکوپ
تلسکوپ ها به دو مدل دسته‌بندی می شوند :
- تلسکوپ های اپتیکی
- تلسکوپ های رادیویی
تلسکوپ‌های اپتیکی خود به دو مدل تلسکوپ‌های شکستی و تلسکوپ‌های بازتابی موجود هستند.
تلسکوپ های شکستی (گالیله ای) :
بیشتر گالیله را اولین کسی می‌‌دانند که از تلسکوپ برای دیدن نجوم بهره گرفته است. به همین علت این نوع تلسکوپ را گالیله‌ای نیز می‌گویند. بزرگنمایی در این تلسکوپ‌ها بر پایه یک عدسی که در جلوی دهانه تلسکوپ قرار دارد انجام می‌گیرید. البته که راه‌های استفاده شده در این تلسکوپ مثل دوربین‌های دو چشمی ساده می باشد. هزینه این تلسکوپ‌ها در سطوح حرفه‌ای اغلب خیلی بالاتر از گونه‌های دیگر بوده و کیفیت مناسب‌تری نیز عرضه می‌کنند.
-
تلسکوپ های بازتابی:
تلسکوپ‌های بازتابی، همان‌طور که از اسم آنها بر می‌آید، به وسیله بازتاب نور توسط یک آینه تصویر را نمایش می دهند. این تلسکوپ‌ها به دو مدل نیوتنی و کاسگرین تقسیم می شوند.
-
تلسکوپ های نیوتنی:
بزرگنمایی در این تلسکوپ‌ها بر پایه یک آینه ی مقعر انجام می‌شود. که روی آن پوششی از آلومینیوم دارد. پوشش آلومینیومی سبب می‌شود که اکسیده شدن آن دلیل از بین رفتن امکانات بازتاب آینه نشود.
این تلسکوپ‌ها اغلب قیمت خوبی نسبت به گونه‌های دیگر تلسکوپ دارند و استفاده بسیاری از آنها به خصوص در نجوم آماتوری می‌شود. تلسکوپ‌های نیوتونی اغلب طول بسیار دارند. همینطور بعد از مدتی احتیاج به تمیز کردن آینه و بعد از آن بسته به کیفیت روکش آلومینیوم آینه، احتیاج به تجدید روکش دارند.
-
تلسکوپ های رادیویی
این تلسکوپ در محدوده ی امواج رادیویی فعالیت می‌کنند و بر پایه امواج رادیویی که می‌گیرد داده های بسیاری را برای ما ساده و واضح می‌کند. برای مثال ستاره‌های در حال تشکیل، خورشید، کوازارها، ستاره‌های نوترونی، طوفان‌های سیاره‌ای و … با استفاده از تلسکوپ‌های رادیویی می‌توان مشاهده کرد. همینطور به وسیله تلسکوپ‌های رادیویی نقشه‌ی کهکشان راه شیری بدست آمده است (با استفاده از بازتاب امواج رادیویی).
مناسب فاصله کانوني براي يک تلسکوپ چه مقدار است؟
البته فاصله کانوني اصلی‌ترین مشخصه يک تلسکوپ نمی‌باشد. تلسکوپ‌هایي با طول کانوني کم داراي بزرگنمايي کم هستند اما ديد بالایی دارند. برخلاف آن تلسکوپ‌هايي با فاصله کانوني بسیار داراي بزرگنمايي بالا هستند اما ديد پایینی دارند.
به همين علت از تلسکوپ‌هايي با طول کانوني پایین براي دیدن کهکشان‌هاي نزديک بکار می‌رود. در عین حال از تلسکوپ‌هايي با طول کانوني بالا براي دیدن سيارات استفاده مي‌شود.
ویژگی های مهم تلسکوپ
از مهمترین ویژگی های تلسکوپ می توان به موارد ذکر شده در زیر اشاره کرد:
1. درشت کردن زاویه ظاهری نمایان شدن جسم یا توان درشت‌نمایی تلسکوپ. مقدار عددی بزرگنمایی تلسکوپ با بخش بندی طول کانونی عدسی شیئی یا آیینه اصلی (هر دو حکم همان عدسی را دارند که از چشم یا فاصله‌تر می‌باشد) بر طول کانونی عدسی چشمی (بطور کلی همان عدسی که به چشم نزدیکتر می‌باشد) بدست می آید.
2. دیگر ویژگی مهم تلسکوپ، افزایش اندازه نوری می‌باشد که از جسم وارد چشم انسان می‌شود. این پیشروی بستگی به مساحت عدسی یا آیینه اصلی دارد و هرچه اندازه عدسی یا آیینه درشت‌تر باشد. میزان جمع آوری نور تلسکوپ بالاتر بوده و در نتیجه توانایی تلسکوپ در دیدن اجرام کم نور زیادتر می‌شود.
3. دیگر ویژگی اصلی تلسکوپ، افزایش توانایی تفکیک یا جداسازی عکس نقاط نورانی تشکیل دهنده جسم مثل ستاره‌های دوتایی می‌باشد. این افزایش به قطر و حقیقت مساحت عدسی یا آیینه اصلی وابسته است.
اصطلاحات تلسکوپ
برخی از اصطلاحات متداول مرتبط با تلسکوپ به شرح زیر هستند:
- مقعر – عدسی یا آینه ای که سبب پخش نور می‌شود.
- محدب – عدسی یا آینه‌ای که سبب می‌شود نور در یک نقطه کانونی جمع شود
- میدان دید – نقاطی از آسمان که با یک چشمی معین به وسیله تلسکوپ قابل مشاهده است.
- فاصله کانونی – فاصله مورد احتیاج یک لنز یا آینه برای متمرکز نمودن نور.
- نقطه کانونی یا فوکوس – نقطه‌ای که در آن نور عدسی‌ها یا آینه به هم می‌رسد.
- بزرگنمایی (قدرت) – مسافت کانونی تلسکوپ تقسیم بر مسافت کانونی چشمی.
- وضوح – اندازه فاصله‌ای که دو جسم می‌توانند به هم نزدیک باشند و در عین حال هنوز به عنوان اجرام مجزا برسی شوند.
کلام آخر
با درک اینکه تلسکوپ چیست و نحوه کارکردن با آن چگونه است؟ می توانید با خیال آسوده از آن استفاده کنید.
