یکی از مشکلات رایجی که اغلب نوزادان تازه متولد شده در طول یک یا دو هفته اول زندگی خود با آن رو به رو می‌شوند، زردی نوزادی (neonatal jaundice) است. این زردی به دلیل افزایش بلی روبین خون در پوست و سفیدی چشم‌ها دیده می‌شود. در بیشتر اوقات زردی موقت و بی خطر است که با درمان‌های ساده و حتی خانگی قابل درمان است، اما در موارد نادری می‌تواند مشکل ساز باشد. بنابراین با ما همراه باشید تا نکات لازم جهت مراقبت از زردی را به کار بگیرید. در ادامه قصد داریم به سوال علت زردی نوزاد چیست؟ پاسخ دهیم.
زردی نوزاد چیست؟
زردی به دلیل افزایش بیش از حد بیلی روبین همان رنگدانه زرد موجود در سطح گلبول‌های خون ایجاد می‌شود. این مشکل به صورت تغییر رنگ پوست و چشم‌های نوزاد به زرد نمایان می‌شود.
به طور معمول نوزادانی که بین هفته‌های 35 و 40 ام بارداری به دنیا می‌آیند، به زردی مبتلا نمی‌شوند. فقط در برخی موارد و با وجود عوامل تهدید کننده برای زردی شدید، افزایش غیر عادی سطح بیلی روبین منجر به آسیب مغزی در نوزادان خواهد شد.
اما بالعکس در نوزادانی که به طور نارس و یا زودتر از موعد و قبل از هفته‌ی 38 ام بارداری متولد می‌شوند، زردی شایع تر است. همچنین مواردی که از شیر مادر تغدیه می‌کنند نیز در معرض ابتلا هستند.
همچنین وجود یک بیماری زمینه‌ای و بالغ نبودن کبد جهت دفع بیلی روبین در بدن نوزاد از عوامل ایجاد زردی است.
علت ایجاد زردی
در روز‌های ابتدائی تولد، به دلیل تولید بیشتر گلبول‌های قرمز و عجله در تجزیه آن‌ها، بدن نوزاد بیلی روبین بیشتری نسبت به افراد بزرگسال تولید می‌کند. کبد نوزادان به علت نابالغ بودن نمی‌تواند با سرعت مناسب بیلی روبین یا به اصطلاح دقیق پزشکی هیپربیلی روبینمی را خارج و مانع از افزایش آن شود.
بنابراین تحت این شرایط در روز دوم یا سوم تولد، زردی فیزیولوژیک (یرقان) پدیدار می‌شود. همان طور که گفته شد، در برخی موارد وجود بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند روند یرقان را تسریع ببخشد. این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:
- اختلال در عملکرد کبد
- کمبود برخی آنزیم‌ها
- ناسازگاری خونی مادر و نوزاد
- هموراژ یا خونریزی داخلی
- عفونت‌های باکتریایی و یا ویروسی
- عفونت خون نوزاد و یا سپسیس
- آترزی صفروای که همان مسدود و یا زخم شدن مجاری صفراوی است.
علائم نمایانگر وجود زردی در بدن نوزاد
نوزادانی که به طور نارس به دنیا آمده اند، بیشتر مستعد ابتلا به زردی هستند. این مشکل در چنین نوزادانی اغلب 5 تا 7 روز بعد از تولد ظاهر می‌شود. همچنین نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند امکان ابتلای آن‌ها به زردی بیشتر و مدت طولانی تری تا 3 ماه نیز امکان دارد، درگیر باشند.
زردی نوزاد از نواحی سر و صورت شروع و سپس به روی قفسه‌ی سینه و شکم نیز منتقل می‌شود. اگر پوست نوزاد خود را با ملایمت و آرامی فشار دهید، رنگ زرد بیشتر نمایان می‌شود. نواحی سفیده‌ی چشمان، کف پاها، کف دستان و درون دهان نوزاد نیز درگیر می‌شوند.
علائمی که روند طبیعی نوزاد را دچار تغییر می‌کند و بیانگر وجود زردی است:
- مدفوع کم رنگ (در حالت طبیعی رنگ مدفوع نوزاد نارنجی یا زرد است)
- ادرار تیره یا زرد رنگ (رنگ ادرار نوزاد باید بی رنگ باشد)
- اختلال در خواب ( به سختی از خواب بیدارمی‌شود با کلا نمی‌خوابد)
- بی اشتهایی و نخوردن شیر
- حرکات چشم غیر عادی
- وضعیت نامناسب پوشک (نوزاد در حالت طبیعی باید بین 4 الی 6 بار ادرار و 3 الی 4 بار مدفوع داشته باشد)
عوارض ناشی از زردی
در حقیقت با افزایش سطح بیلی روبین (هیپربیلی روبینمی) که منجر به زردی می‌شود و در صورت بی توجهی و عدم درمان آن، عوارض جدی به دنبال دارد:
آنسفالوپاتی حاد ناشی از بیلی روبین
به انتقال بیلی روبین ایجاد شده توسط زردی، به مغز که برای سلول‌های آن سمی است، آنسفلوپاتی حاد بیلی روبین می‌گویند. علائمی چون: بی حالی، تب، گریه‌ی شدید، ضعف، بی حالی و قوس دادن بدن و گردن به عقب به شما این وضعیت را هشدار می‌دهد.
کرن ایکتروس نوزاد
کرن ایکتروس یک نوع سندروم است که در صورت تدوام حالت آنسفلوپاتی و در نهایت آسیب دائمی آن ایجاد می‌شود. این سندروم علائم زیر را به همراه دارد:
- نقص مینای دندان
- نگاه دائمی رو به بالا
- عدم کنترل حرکت و رفتارهای غیر ارادی
- از دست دادن شنوایی
- اسپاسم عضلانی
چه زمانی نیاز به مراجه به پزشک دارد؟
نوزادان طی 72 ساعت بعد از تولد برای تشخیص وجود زردی مورد آزمایش قرار می‌گیرند. در صورت شناسایی زردی با مراجعه به پزشک بهترین روش‌های درمان را به شما ارائه خواهند داد.
روش‌های تشخیص زردی نوزادان
در صورت گذشت چندین روز از تایم معمول زردی نوزاد شما و عدم کاهش میزان آن بهتر است به مراکز درمانی مراجعه کنید. این مراکز با به کارگیری روش‌های تشخیص مناسب، روند درمان را تسریع می‌بخشند.
تست بیلی روبین
این تست که میزان غلظت بیلی روبین در خون را نشان می‌دهد، خود به دو روش قابل انجام است:
آزمایش با کمک دستگاه: در این روش به کمک دستگاه بیلی روبین سنج، نور خاصی را بر روی پوست نوزاد می‌تابانند. سپس با آنالیز نور بازتاب شده از بدن نوزاد میزان غلظت را تشخیص می‌دهند.
آزمایش خون: این روش که جزء رایج ترین راه‌ها جهت تشخیص بیماری‌ها است در تشخیص زردی نیز به کمک پزشکان می‌آید. به همین منظوراز پاشنه‌ی نوزاد نمونه‌ی خون گرفته می‌شود.
راههای درمان زردی
از آنجایی که زردی یک مشکل رایج میان نوزدان است، به طور معمول در عرض دو هفته از بین خواهد رفت. اما در صورت داشتن آزمایشی با سطح بالای میزان بیلی روبین توصیه به درمان بیمارستانی می‌شود . چرا که تداوم زردی منجر به آسیب به مغز نوزاد می‌شود.
دو نوع درمان رایج در این زمینه وجود دارد:
فتوتراپی: در این روش نوعی نور خاص تجزیه‌ی بیلی روبین توسط کبد را راحتر می‌کند. همچنین قرار دادن نوزاد برهنه در حالتی که چشمانش بسته است زیر نور Bili Light یا همان نور آبی بسیار موثر است. از دلایل مهم استفاده از این نور تغییر بیلی روبین خون است، به حالتی که نوزاد راحت تر بتواند آن را دفع کند.
انتقال خون: در موارد شدیدی که سایر روش‌ها جواب نمی‌دهند مجبور به انتقال خون نوزاد یا انتقال خون تبادلی هستیم. به جهت انجام این روش، ابتدا نوزاد در بخش مراقبت ویژه کودکان بستری شده و سپس خون نوزاد با استفاده از یک لوله از رگ‌های او تخلیه و خون اهدائی جایگزین می‌شود.
در واقع با انجام این کار بخشی از خون را که دارای سطح بالایی از بیلی روبین هست را با خون نرمال جایگزین می‌کنیم.
کلام آخر
از علت زردی نوزاد چیست؟ می‌توانیم به عنوان اولین سوالی که والدین با آن مواجه می‌شوند،یاد کنیم. بنابراین سعی کردیم در این مقاله از مجله توکا مگ والدین را در این زمینه به خوبی یاری کنیم و آن‌ها را با انواع روش‌های درمان و پیشگیری زردی آشنا کنیم.
