کاتالیست چیست؟ برای آشنایی با این قطعه اصلی در ماشین در ادامه با توکا مگ همراه باشید. کاتالیست خودرو یکی از وسیله اصلی و البته گران قیمت در ماشین‌های امروزی است که نقش خیلی پررنگی در کم کردن آلایندگی ماشین‌ها دارد. اما کاربری این قطعه چیست؟ کاتالیست اگزوز چگونه کار می‌کند؟ چه وظایفی دارد؟ چگونه خراب می‌شود؟ علائم خرابی آن چیست؟ براب پاسخ به این سوالات در این وبلاگ با مجله خبری توکا مگ همراه باشید.
کاتالیست چیست؟
کاتالیست یا مبدل کاتالیزوری وسیله کوچک اما اصلی در سیستم اگزوز ماشین است که سبب کاهش آلایندگی‌های تولیدی موتور می‌شود. کار این وسیله تبدیل گازهای خروجی موتور به گازهای کمتر آلاینده و با ضرر کم است.
تشکیلات درونی کاتالیست ماشین
کاتالیست خودروها اغلب از فلزات گران قیمتی مثل پلاتین، پالادیوم و رودیوم تشکیل می‌شوند. هنگامی که گازهای آلاینده از سیستم اگزوز موتور به کاتالیست وارد می‌شوند، این قطعات از راه واکنش‌های شیمیایی، گازهای مضر را به گازهای کم آلاینده مثل نیتروژن، دی‌اکسید کربن و بخار آب مبدل می‌کنند.
به این ترتیب، کاتالیست‌های خودرو کمک می‌کنند تا آلودگی هوا کم شود و گازهای گلخانه‌ای کمتر شوند.
اغلب کاتالیست اگزوز خودرو در قسمتی از سیستم اگزوز وصل می‌شوند.
نقش کاتالیست در ماشین و اثر آن بر کاهش آلودگی هوا خیلی مهم است و بدون آنها، خودروها به منبع آلوده کننده‌ی محیط زیست تبدیل می‌شوند.
هرچند خیلی از خودروهای قدیمی کاتالیست نداشتند، اما امروزه، استفاده از کاتالیست در خودروها در خیلی از کشورها اجباری است.
انواع کاتالیست چیست؟
کاتالیست اگزوز مورد استفاده در ماشین‌ها از انواع گوناگونی ساخته شده‌اند که در ادامه 5 مدل رایج و پراستفاده آنها را بررسی می‌کنیم.
-
کاتالیست تک راهه (Single-way catalytic converter)
Single-way catalytic converter یا کاتالیست تک راهه تنها CO را به CO2 تبدیل می‌کند و از آن در ماشین‌های قدیمی استفاده می‌شد.
-
کاتالیست دو راهه (Two-way catalytic converter)
Two-way catalytic converter یا کاتالیزور دو راهه که اغلب در موتورهای دیزلی به کار می‌رود، به شکل هم زمان هیدروکربن را به بخار آب و مونوکسید کربن را به دی‌اکسید کربن مبدل می‌کند.
-
کاتالیست سه راهه (Three-way catalytic converter)
کاتالیست سه راهه مرسوم‌تر از بقیه مدل‌های آن می‌باشد زیرا اثر بیشتری در کم کردن آلایندگی موتور دارند.
این کاتالیست همان‌گونه که از اسمش مشخص است، به شکل هم زمان سه عمل شامل تبدیل مونوکسید کربن به دی‌اکسید کربن، تبدیل هیدروکربن به بخار آب و تبدیل اکسیدهای نیتروژن به نیتروژن انجام می‌دهد.
علت خرابی کاتالیست اگزوز
خرابی کاتالیست اگزوز ماشین به عنوان یک وسیله با اهمیت در سیستم اگزوز می‌تواند باعث مشکلاتی شود. در زیر به مهم‌ترین علت خرابی این وسیله در خودروها اشاره می‌کنیم:
-
خرابی سیستم تزریق سوخت
اگر دستگاه تزریق سوخت (سوزن انژکتور) صحیح عمل نکند، امکان دارد بیش از حد سوخت داخل موتور شود که در این شکل، مقداری از این سوخت در سیلندرها نمی‌سوزد و به شکل خام وارد سیستم اگزوز می‌شود که به کاتالیست اگزوز صدمه خواهد زد.
-
خرابی سنسوراکسیژن یا مشکل در سیستم جرقه زنی
خرابی سنسور اکسیژن، اشکال در سیستم جرقه زنی موتور خودرو و یا مشکلی در وقت احتراق موتور، سبب خروج سوخت خام از سیلندرها شده که بنزین و اکتان سوخت می‌تواند داخل اگزوز آتش بگیرد و با پدیدآمدن حرارت بسیار به کاتالیست ماشین صدمه جدی بزند.
-
ورود روغن یا ضدیخ به سیستم اگزوز
به علت مشکل در واشر سر سیلندر و موارد دیگر اگر موتور ماشین روغن سوزی داشته‌باشد، آب و ضد یخ داخل سیلندرها شده، در ادامه نیز این موارد داخل سیستم اگزوز شده و به کاتالیست صدمه می‌زنند.
-
تصادف
هنگامی که خودروی تصادف مهلک داشته باشد، ممکن است کاتالیست اگزوز شما بر اثر ضربه تصادف لطمه ببیند و خراب شود.
علائم خرابی کاتالیست خودرو
به طورکلی، علائم خرابی کاتالیست می‌توانند بسته به نوع مشکل فرق بکند ولی در زیر به بعضی از مهم‌ترین علائم خرابی کاتالیست در خودروها اشاره می‌کنیم:
-
بد کار کردن موتور
درصورتی که کاتالیست دچار خرابی شود، بخش‌هایی از آن مسدود شده و گازهای خروجی اگزوز به درستی نمی‌توانند خارج شوند. در نتیجه، موتور دشوار روشن می‌شود، خوب کار نمی‌کند، لرزش خواهد داشت و مصرف سوخت بالا می‌رود.
-
کاهش شتاب خودرو
حدودا می‌دانیم که وظیقه اصلی کاتالیست چیست؟ و یکی از رفتارهای متداول خرابی کاتالیست خودرو کاهش شتاب ماشین به خصوص در هنگام ابتدای حرکت است چون ازآن جایی که گازهای خروجی اگزوز به درستی نمی‌توانند خارج شوند، توان موتور نیز کاهش می‌یابد.
-
افزایش دمای موتور
درصورتی که کاتالیست دچار مشکل شود، امکان دارد حرارت موتور بالا برود. این می‌تواند در حاصل جمع شدن سوخت نسوخته در سیستم اگزوز باشد.
-
صدای عجیب از سیستم اگزوز
درصورتی که کاتالیست دچار مشکل شود، امکان دارد صدای عجیبی از سیستم اگزوز شنیده شود. این صدا امکان دارد ناشی از جمع شدن سوخت نسوخته در کاتالیست باشد.
-
خروج بوی نامطبوع از اگزوز
درصورتی که کاتالیست خودروی شما دچار مشکل شود، بوی نامطبوعی مثل تخم‌مرغ گندیده از اگزوز ماشین به مشام خواهد رسید. این شایع‌ترین نشانه خرابی کاتالیست است.
-
افزایش آلایندگی
با خرابی کاتالیست، آلایندگی‌های ماشین افزایش پیدا کرده و در هنگام اقدام به مراکز گرفتن معاینه فنی، خودرو به دلیل آلودگی خیلی زیاد رد می‌شود.
عمر مفید کاتالیزور خودرو
کاتالیست هم مانند همه قطعات فنی ماشین عمر مشخصی داشته و بعد از زمانی باید عوض شود. عمر مفید این قطعه به عوامل گوناگونی مانند کیفیت سوخت و اکتان آن، وضعیت رانندگی، نگهداری و مراقبت دوره‌ای از ماشین و طرز استفاده از ماشین بستگی دارد اما اغلب توان کاتالیست پس از 100 تا 120 هزار کیلومتر استقاده کاهش پیدا خواهد کرد. البته با رعایت مواردی می‌توان عمر این قطعه گران قیمت را بالا برد.
کلام آخر
با خواندن مطالب بالا متوجه شدیم کاتالیست یا کاتالیزور چیست ، علائم خرابی کاتالیست، چه کاربردی دارد. چنانچه به اخبار در حیطه خودرو علاقمند هستید. وبلاگ خبری ما در دسته اخبار خودرو دنبال کنید.
بیشتر بخوانید:
